IMGd52
CZYN I KRYTYKA RACJONALIZMU
„Impotencja — pisał Krasiński — to imię XIX wieku od upadku Napoleona” ł. Krasiński w swojej ocenie nie był odosobniony. „Po Napoleonie — wołał Chateaubriand — nastąpiła nicość”. Świetność minioną, choć przecież tak bliską, zastąpiła płaska monotonia powszedniej egzystencji... Były to czasy niebywałego rozkwitu legendy napoleońskiej. Stendhalowy Julian nie mógł się pocieszyć, iż urodził się tak późno, wtedy, gdy skończyły się błyskotliwe i gwałtowne żywoty, a pozostały jedynie małe i przeciętne kariery, vgdy zabrakło okazji do wielkich czynów, a przemierzać Europę można już było tylko w charakterze komiwojażera, turysty czy wygnańca. Wielu oceniając własną epokę pisało o rozbieżności pomiędzy myślą i działaniem, o atrotii woli i niemożności czynu, o wielkich ideach, które wywołują co najwyżej drobne emeuty, pozostawiając świat nie zmieniony. Stąd właśnie ów charakterystyczny dla pierwszych dziesięcioleci XIX wieku fenomen — pojawienie się w skali masowej „filozofii czynów”, które usiłowały zasypać przepaść, tak boleśnie przeżywaną, pomiędzy myślą, uczuciem i działaniem oraz zjednoczyć je w jednolitej wykładni. Jedną z takich prób była właśnie doktryna Towiańskiego. Jej profetyzm in-- tegralnie włączał w siebie aktywizm. Przekona-
nie o własnej misji otwierało bowiem przyszłościowy wymiar dziejów. Nie była to w ląc retrospektywna i kontemplatywistyczna filozofia historii. Miała natomiast ujawniać prawdą, aie-by „upominać ludzi" o jej spełnienie w czynie. „Co znamionowało nową nauką — zapytywał Michelet i odpowiadał — siła wiary, dążność... wydobyć z Historii... pierwiastek czynu'* *. ^Nauka nasza — twierdził Słowacki —— tywa i do czynu prowadzi, filozofia nasza jest filozofią czynu, nie żadnych marzeń"a. Ten zaś akty-wistyczny sens nauki Towiańskiego — w odczuciu wielu emigrantów — stanowił o jej angażującej i atrakcyjnej sile.
Poszukiwanie wiedzy żywej, bądącej matką czynów, złączyło sią w poglądach Towiańskiego z totalną krytyką racjonalizmu. Rozum został obciążony odpowiedzialnością za istniejące zło. To on zaludnił świat ,,martwymi" abstrakcjami i pośród „obfitości światła" zasiał „grubą ciemność". Albowiem rozum nawet jako organ poznawczy uznany został za ograniczony i niezupełny. Może on jedynie ustalać cząstkowe pewniki, z natury rzeczy „nie dochodzi do jedności* do istoty”1 2 3. Dzisiaj — powiadał Towiań-— „cierpi świat pod mnogością promieni, nie tylko fałszywych, ale i prawdziwych, a nie związanych". Brak jest całościowej perspektywy. Tej zaś rozum nie jest w stanie wypracować. Nie może bowiem poszczególnych pewników , .skoncentrować i przytwierdzić do punktu naznaczonego", nie może dokonać syntezy. Należy więc odrzucić pretensje rozumu do niezawisłości i „złamać jego dumą”. Trzeba odnaleźć inną podstawę dla upragnionej syntezy.
Z jednostronnej afirmacji rozumu płynie właśnie owe „rozpełzanie się w duchu" — cha-
53
w. Mickiewicz: Żywot Adama Mickiewicza, t. II, Poznań 1892, s. 238.
• j Słowacki: Dzieła, t. XII, s. 186.
V Towiaóski: Pisma, t. I, Turyn 1882, s. 180.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Pozytywizm 215 Spencer bardzo ostro krytykuje filozofię Augusta Comte’a za to, co stanowi fundament
IMG96 (16) L MICKIEWICZ A LAMENNAIS idei rewolucyjnych, krytyk racjonalizmu XVIII-wiecz-1 nego. Naj
page0315 KRYTYKA SYSTBMU. 3°9 przebywającćj w stworzeniach i to w stówach takich, jakich zwykle używ
Przewaga konkurencyjna... 9 De Toni A., Tonchia S.16 krytykują teorię organizacji przemysłowej za to
IMAG0217 (2) istota pielęgnowania opartego na racjonalnym planie opieki i Wszystko to, co zostało uw
Wojtyla17 320 OSOBA I CZYN Kiedy przez „dobro wspólne” rozumiemy to samo, co „dobro wspólnoty”, wówc
■ krytyka racjonalizmu; ■ pamięć o ideale harmonii; ■
E J. Mishan „Tlieories ofconsumer behavior. A cynical view” - krytyka racjonalnego wyboru, można z n
49 (299) str. 98 • TO TAKIE PROSTE — Anna Opala Krytyka konstruktywna to prezent, który dostajesz od
70819 P13 (3) potwierdzenia. Cyniczny krytyk mógłby powiedzieć, żt jest to tylko pobożne życzenie ba
na rozwój miast średniowiecznych w ogóle. * Ostro krytykowani przez mos gallicus,
Eugene Pupreel (1879-1976) krytyka poglądów Durkheima ■ pluralizm socjologiczny: t
18 WŁADYSŁAW TATARKIEWICZ romantycznej filozofii do Mickiewicza czy Krasińskiego, to czemu nie do
Obraz?7 260 Podstawy dydaktyki ogólnej ści, krytykują szkołę przede wszystkim za to, że posługując s
DSC08614 (3) nacki juko krytyk, gorący wytnawcw romantycznych idei. to uważa się za pierwszy organ r
162 163 3 Niektórzy rodzice krytykują nauczycieli w obecności dzieci. Jest to częsty błąd. Uczeń prz
więcej podobnych podstron