30870 skanuj0025 (45)

102 4. Przyrodnicze aspekty turystyki zrównoważonej

Najlepsze warunki do rozwoju turystyki geologicznej mają największe państwa świata, które z racji wielkości mają z reguły bardzo zróżnicowaną budowę geologiczną, a z powodu ich położenia (również wielkości - oba czynniki mają istotne znaczenie m.in. w kontekście położenia danego kraju w kilku strefach klimatycznych, co z kolei ma wpływ na zróżnicowanie i intensywność procesów egzogenicznych) występująca w nich rzeźba terenu jest wynikiem różnorodnych procesów geomorfologicznych, spośród których część przebiega również współcześnie. Jako przykład mogą służyć Stany Zjednoczone, w których na powierzchni Ziemi występują skały sprzed kilkuset milionów lat, zachodzą procesy glacjalne, silna erozja rzeczna, wulkanizm, procesy charakterystyczne dla pustyń, akumulacja i erozja morska, jak również wiele innych procesów egzogenicznych. Stąd za najbardziej atrakcyjne kraje dla geoturystyki z racji bardzo zróżnicowanego środowiska geograficznego można uznać państwa, takie jak: wspomniane już Stany Zjednoczone, Rosję, Chińską Republikę Ludową i Indie, ponadto Australię, Nową Zelandię, Brazylię³⁹ i Republikę Południowej Afryki. Nie oznacza to jednak, iż w innych krajach turystyka geologiczna ma marginalne znaczenie. Władze niektórych państw - z reguły z inspiracji środowisk naukowych, a niekiedy także sektora prywatnego - propagują geoturystykę, widząc w niej nie tylko istotną formę aktywności turystycznej sprzyjającą ochronie dziedzictwa geologicznego (ang. geological heńtage), a tym samym środowiska przyrodniczego, ale także czynnik rozwoju lokalnego i regionalnego. Takimi krajami są przede wszystkim Stany Zjednoczone (utworzenie w 1872 r. parku narodowego Yellowstone wynikało w dużej mierze z dążenia do objęcia ochroną zasobów geoturystycznych - gejzerów), Chińska Republika Ludowa, Republika Południowej Afryki, Malezja, Namibia, Iran, Turcja (vide ostańce tufowe w Kapadocji i tarasy trawertynowe w Pamukkale, które znajdują się w znacznej części ofert turystycznych dotyczących Turcji), Nowa Zelandia, czy Australia.

Niewątpliwie państwem o bardzo bogatym i zróżnicowanym potencjale geoturystycz-nym, a jednocześnie rozwiniętej turystyce geologicznej są Stany Zjednoczone. Znaczna część terenów chronionych o statusie parków narodowych powstała w nich głównie ze względu na dziedzictwo geologiczne i związane z tym formy geomorfologiczne, stając się bardzo ważną atrakcją turystyczną, nie tylko dla osób pasjonujących się geologią, ale i dla tzw. turystów masowych (zarówno krajowych, jak i zagranicznych) (tab. 9).

Z tabeli 9 wynika, że większość czołowych parków narodowych w Stanach Zjednoczonych utworzono w celu ochrony walorów przyrodniczych związanych z budową geologiczną i formami geomorfologicznymi. Ponadto również większość parków narodowych w Stanach Zjednoczonych znajduje się w dosyć dużej odległości od większych skupisk ludności, a więc obsługa przybywających do nich turystów jest na ogół głównym zajęciem okolicznych mieszkańców, dzięki czemu parki te odgrywają istotną rolę w aktywizacji lokalnej gospodarki.

³⁹ Informacje na temat czołowego obiektu geoturystycznego w Brazylii - wodospadów Iguaęu (hiszp. Iguazu) zawiera artykuł M. Doktora [2004].