skanuj0026 (153)

52 Teoria wielostronnego kształcenia a modele lekcji

— stworzenie sytuacji problemowej i sformułowanie przez uczniów zagadnienia głównego oraz kwestii z nim związanych,

— ustalenie planu pracy i w toku jego realizacji sformułowanie pomysłów rozwiązania,

— sprawdzenie pomysłów rozwiązania na drodze empirycznej lub teoretycznej,

— usystematyzowanie i utrwalenie nowych wiadomości,

— zastosowanie ich w nowych sytuacjach praktycznych bądź teoretycznych — na lekcji bądź w zadanej pracy domowej⁵⁶.

Budowa lekcji problemowej może ulegać modyfikacjom w zależności od tego, czy uczniowie rozwiązują problemy typu „odkryć", czy typu „wynaleźć", przy czym w drugim przypadku liczba możliwych wariantów może być większa, w grę bowiem wchodzi i odrębność przedmiotu nauczania, i charakter zadania, i odrębność treści umożliwiających materialną konkretyzację „wynalazku". Drugą przyczyną może być występowanie na lekcji więcej niż jednego problemu, przy czym konieczność rozwiązywania kolejnych problemów wpływa na zmianę układu części środkowej lekcji.

Uczenie się przez rozwiązywanie problemów jest strategią złożoną zarówno od strony czynności ucznia jak i nauczyciela. Toteż stwarza uczącym się wiele trudności mogących stać się przyczyną ich niepowodzeń. Trudności te mogą tkwić w samym uczniu. Ale ich przyczyny leżeć mogą także w warunkach, które są od niego niezależne, a wpływają na jego uczenie się. Za ich organizację i wpływ odpowiada przede wszystkim nauczyciel ³⁷.

Strategia emocjonalna — struktura lekcji z dominacją tej strategii może obejmować: poznawanie, przeżywanie i tworzenie wartości. Lekcja dotycząca poznawania może mieć strukturę następującą:

^% Okoń W., Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, op. cit., s. 322. Warszawa 1995. ⁵⁷ Polak K., Strategia emocjonalna (w:) Podstawy edukacji..., op. cit., s. 112.

1. aktualizacja wiedzy związanej z przedmiotem, obiektem głównym zajęć (proces poznawania kontekstu społeczno-kulturowego wraz z systemem wartości),

2. ekspozycja obiektu (osoby, idei, rzeczy, instytucji),

3. analiza obiektu (wskazywanie wartości, które w nim tkwią, kryteriów ich wartości),

4. umiejscowienie wartości w szerszym systemie wartości bądź to jednostkowych, bądź zespołowych,

5. podsumowanie (odniesienie do indywidualnych wartości tych, które eksponujemy)

Lekcja dotycząca przeżywania wartości może mieć taki oto pi i'bieg:

1. ekspozycja obiektu (bardzo ważne pojawienie się przeżycia emocjonalnego ucznia),

2. wyrażenie przez uczniów swoich przeżyć,

3. werbalne określenie wartości z ukazaniem kontekstu społecznego, w jakim one funkcjonują,

4. odniesienie tych rozważań do własnego systemu wartości.

Lekcja dotycząca tworzenia wartości może mieć ogniwa:

1. ustalenie rodzaju wartości, które chcemy tworzyć i obiektu (dzieła), w którym będą one ulokowane,

2. określenie alternatywnych sposobów manifestowania wartości,

3. kreacja,

4. ocena wytworu na tle własnym i innych systemów wartości⁵⁹.

Strategia operacyjna — lekcja z dominacją tej strategii uwzględnia wszystkie ogniwa procesu kształcenia z wyraźnym eksponowaniem dwóch:

— kierowanie procesem przechodzenia od teorii do praktyki, czemu odpowiada nabywanie umiejętności i nawyków;

Kędzierska J., Strategia probletmam (w:) Podstawi/ edukacji..., op. cii., s. 107. ⁵⁹ Polak K„ op. cii., s. 108-114.