nauka/technika
Przez światło należy rozumieć zakres fal elektromagnetycznych obejmujący podczerwień,
zakres widzialny i nadfiolet, a wiec przedziaÅ‚ dÅ‚ugoÅ›ci fali od 50 nm do 100 µm.
Podział całego zakresu widma fal elektromagnetycznych na szereg zakresów
i podzakresów związany jest z przede wszystkim z różnymi technikami wytwarzania
i wykrywania promieniowania elektromagnetycznego o różnych częstotliwościach.
Prof. Ryszard Naskr´cki
dziekan Wydzia"u Fizyki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Fale elektromagnetyczne
czyli czym naprawdę jest światło?
Falowa koncepcja natury światła Thomas Young oraz niezaleŻnie Augustin J.
długość fali częstotliwość
fale niskiej częstości (1010-104) m 0.03 Hz-30 kHz
Za poczÄ…tek naukowych dociekaÅ‚ na te- Fresnel rozpocz´li systematyczne badania
fale radiowe (104 -1) m < 300 MHz
mat natury Ęwiat"a naleÅ»y uznaç poczÄ…tek nad zjawiskiem interferencji Ęwiat"a. W ro-
fale radarowe (100-5) cm < 6 GHz
XVII wieku, kiedy to Robert Hooke posta- ku 1801 Thomas Young wykona" s"ynne
µ
mikrofale (5 cm -100 µm) < 3Å"1012 Hz
wi" hipotez´, Å»e Ęwiat"o to fale (sk"aniajÄ…c doĘwiadczenie z dwoma równoleg"ymi
podczerwień
µ
si´ raczej ku idei fal poprzecznych). Uwa- szczelinami, przez które przepuszcza" Ęwia- daleka (100-5) µm < 6Å"1013 Hz
µ
Å›rednia (5- 1.5) µm < 2Å"1014 Hz
Å»a", Å»e Ęwiat"o rozchodzi si´ w eterze, t"o pochodzÄ…ce z tego samego Ä™ród"a. Za-
µ
bliska (1.5- 0.7) µm < 4.5Å"1014 Hz
(podobnie jak dÄ™wi´k w oĘrodkach mate- obserwowany na ekranie charakterystycz-
Å›wiatÅ‚o widzialne (700- 370) nm < 8.1Å"1014 Hz
rialnych) z nieskoÅ‚czonÄ… pr´dkoĘciÄ…. ny uk"ad prÄ…Å»ków zinterpretowa" Young ja-
nadfiolet
bliski (370-300) nm < 1Å"1015 Hz
W Traktacie o Ęwietle , który Christiaan ko wynik interferencji fal pochodzących
daleki (300-180) nm < 1.7Å"1015Hz
Huygens przed"oŻy" w 1678 roku Akade- z dwóch szczelin. W miejscach, w których
próżniowy (180-50) nm < 15Å"1015 Hz
mii Paryskiej rozwinÄ…" falowÄ… hipotez´ spotykajÄ… si´ fale o zgodnych fazach po-
promieniowanie
Hooke a, przyjmując jednak za"oŻenie, Że wstaje prąŻek jasny, natomiast tam gdzie
Roentgena (50 - 0.001) nm 3Å"1020 Hz
promieniowanie
sÄ… to fale pod"uÅ»ne. W konsekwencji Huy- spotykajÄ… si´ fale o fazach przeciwnych
gamma (1-0.01) pm < 3Å"1022 Hz
gens wyjaĘni" zjawiska odbicia, za"amania powstaje prąŻek ciemny. Badania te
promieniowanie
oraz podwójnego za"amania Ęwiat"a. utwierdzi"y przekonanie, Że zjawiska te
kosmiczne < 0.01 pm << 3Å"1022 Hz
W tym samym czasie przeciwstawny po- moÅ»na wyjaĘniç jedynie na gruncie falowej
Granice kaŻdego z zakresów widma są umowne, a poszczególne obszary zachodzą
glÄ…d prezentowa" Isaac Newton, który teorii Ęwiat"a. W roku 1819 Arago i Fresnel na siebie. NaleÅ»y takÅ»e podkreĘliç, Å»e widmo fal elektromagnetycznych nie jest
ograniczone zarówno od strony niskich, jak i wysokich cz´stoĘci i obejmuje
swojÄ… pierwszÄ… teori´ Ęwiat"a i barw og"o- pokazali eksperymentalnie, Å»e dwie wiÄ…zki
obecnie fale o d"ugoĘciach róŻniÄ…cych si´ prawie 25 rz´dów wielkoĘci.
si" w roku 1672, na posiedzeniu Królew- Ęwiat"a spolaryzowane w tej samej p"asz-
Fala podłużna
skiego Towarzystwa Naukowego w Londy- czyęnie interferują ze sobą, natomiast
nie. Badając zjawisko rozczepienia Ęwiat"a dwie wiązki Ęwiat"a spolaryzowane
Kierunek rozchodzenia siÄ™ fali
w pryzmacie doszed" on do wniosku, Że w p"aszczyznach wzajemnie prostopad"ych
Ęwiat"o to strumieł specyficznych cząstek nie interferują. Wynik ten utrwali" osta-
poruszajÄ…cych si´ w eterze z wielkÄ… szyb- tecznie poglÄ…d o poprzecznoĘci drgaÅ‚ fali
Kierunek drgań
koĘcią i wywo"ujących w nim drgania po- Ęwietlnej. Teoria falowa uzupe"niona o do-
d"uÅ»ne. Oparta na tej hipotezie teoria Ęwiadczenia Arago i Fresnela potrafi"a wy- Fale pod"uÅ»ne sÄ… to fale, w których drgania odbywaja si´ równolegle
do kierunku rozchodzenia si´ fali.
korpuskularna Ęwiat"a potrafi"a wyjaĘniç jaĘniç wszystkie zjawiska optyczne, jakie
Fala poprzeczna
wszystkie zjawiska, które wiÄ…za"y si´ wtedy znano, "Ä…cznie ze zjawiskiem pola-
z prostoliniowym rozchodzeniem si´ Ęwia- ryzacji Ęwiat"a.
Kierunek rozchodzenia siÄ™ fali
t"a (odbicie, za"amanie Ęwiat"a). Istotny
problem stanowi"o tylko objaĘnienie zja- Badania zjawisk elektromagnetycznych
wiska interferencji. Jednak prawie natychmiast pojawi"o si´
pytanie nast´pne: jaka jest fizyczna natu-
Zjawisko interferencji ra tych fal? Rozstrzygni´cie tego proble-
Kierunek drgań
Falowa koncepcja natury Ęwiat"a odŻy"a mu przynios"y dopiero, sformu"owane
Fale poprzeczne kierunek drgał fali pod"uŻny.
ponownie z początkiem XIX w., kiedy to przez Maxwella, równania pola elektro-
7
nauka/technika
magnetycznego. Rozpocz´te w pierwszej prÄ…d w przewodniku, ale takÅ»e pole elek-
po"owie XIX w badania zjawisk elektro- tryczne w ca"ej otaczajÄ…cej przestrzeni.
magnetycznych dotyczy"y przede wszyst- JeĘli w tej przestrzeni znajdzie si´ prze-
kim zwiÄ…zków pomi´dzy polem magne- wodnik, to na skutek oddzia"ywania pola
tycznym i prÄ…dem elektrycznym p"ynÄ…- elektrycznego pop"ynie w nim prÄ…d elek-
cym w przewodniku. Najpierw Oersted tryczny. Za"oŻenia te wyraŻone w Ęcis"ej
stwierdzi", Że przewodnik z prądem wy- matematycznej formie stanowią s"ynne
twarza wokó" siebie pole magnetyczne. równania Maxwella, stanowiące podsta-
Oznacza"o to, Å»e tylko poruszajÄ…ce si´ "a- w´ elektrodynamiki klasycznej. NajwaÅ»-
dunki elektryczne mogÄ… wytwarzaç pole niejszym wnioskiem wyp"ywajÄ…cym
magnetyczne. Krótko po tym Jean Bapti- z równał Maxwella by"o jednak stwier-
ste Biot i Felix Savart podali wzór (prawo dzenie o istnieniu nowych, nieznanych
Biota-Savarta), który pozwala okreĘliç za- wówczas fal, które nazwano falami elek-
leÅ»noĘç nat´Å»enia pola magnetycznego tromagnetycznymi oraz to, Å»e w próŻni
wytwarzanego przez prÄ…d elektryczny fale te rozchodzÄ… si´ z pr´dkoĘciÄ… Ęwiat"a.
w przewodniku od nat´Å»enia i kierunku Ta niezwykle Ęmia"a hipoteza o istnieniu
tego prÄ…du. Prawo to uogólni" Andre Ma- fal elektromagnetycznych doczeka"a si´
rie Ampere (prawo Ampera) podając doĘwiadczalnego potwierdzenia w roku
wzór opisujÄ…cy nat´Å»enie pola magne- 1886 roku przez Heinricha Hertza. Wyko-
tycznego powstającego wokó" przewodni- rzystując proste urządzenie z"oŻone
ka (o dowolnym kszta"cie) w którym p"y- z cewki Ruhmkorffa (jest to w"aĘciwie
nie prÄ…d o nat´Å»eniu I. W roku 1831 M. transformator o niezamkni´tym obwodzie
Faraday odkry" zjawisko (oraz prawo rzÄ…- magnetycznym) po"Ä…czonej z iskiernikiem
dzÄ…ce tym zjawiskiem) odwrotne - induk- Hertz wytworzy" drgania o bardzo wyso-
cj´ elektromagnetycznÄ…. Okaza"o si´, Å»e kiej cz´stoĘci, rz´du 100 Mhz (drganiom
zmienne pole magnetyczne (zmienny takim odpowiadają fale o d"ugoĘci 3 m),
strumieÅ‚ magnetyczny) moÅ»e indukowaç które wykrywa" za pomocÄ… pierĘcienia
w przewodniku prąd elektryczny w posta- wykonanego z miedzianego drutu, w któ-
ci si"y elektromotorycznej. IloĘciowy opis rym fale te indukowa"y prąd elektryczny.
tego zjawiska stanowi prawo Faradya, Dok"adna analiza w"asnoĘci tych hipote-
które stwierdza, Że indukowana si"a elek- tycznych fal wykaza"a, Że powinny roz-
tromotoryczna równa jest szybkoĘci zmia- chodziç si´ z pr´dkoĘciÄ… Ęwiat"a, podlegaç
ny strumienia magnetycznego przecinają- identycznym (jak Ęwiat"o) prawom odbi-
cego obwód o okreĘlonym kszta"cie geo- cia i za"amania, wykazywaç dyfrakcj´, in-
metrycznym. terferencj´ i polaryzacj´. Fakty te, oraz
w"asnoĘci odkrytego nieco wczeĘniej pro-
Równania Maxwella mieniowania podczerwonego i nadfiole-
W roku 1864 J.C. Maxwell analizujÄ…c te towego, doprowadzi"y Maxwella do
Rozdwajanie si´ wiÄ…zki padajÄ…cej na odbitÄ…
zjawiska i prawa nimi rządzące doszed" wniosku, Że Ęwiat"o naleŻy wraz z pod-
i za"amanÄ… wed"ug Newtona.
do wniosku, Że pole magnetyczne moŻe czerwienią i nadfioletem do rodziny fal
byç wytwarzane nie tylko przez prÄ…d elektromagnetycznych, w której poszcze-
elektryczny, ale w ogólnoĘci przez zmien- gólne rodzaje promieniowania róŻniÄ… si´
ne pole elektryczne. I odwrotnie - zmien- jedynie d"ugoĘcią fali.
ne pole magnetyczne indukuje nie tylko
Sprawili bogowie, Å»e tlÄ…cy si´ w nas ogieÅ‚, podobny Ęwiat"u dziennemu, wydziela si´ przez
Ä™renice równym i g´stym strumieniem; strumieÅ‚ ten wyp"ywa na zewnÄ…trz ku Ęwiat"u jak
podobne do podobnego i jednoczÄ…c si´ z nim tworzy rodzaj substancji wzd"uÅ» linii widzenia
oka
Platon, ok. 400 lat p.Ch.
CechÄ… Ęwiat"a jest to, Å»e p"ynie, Å»e jest wysy"ane przez swoje Ä™ród"o na duŻą odleg"oĘç
Jan Kepler, 1604.
DoĘwiadczenie Younga z dwiema szczelinami.
Czy promienie Ęwiat"a nie są bardzo ma"ymi cia"ami wysy"anymi przez swoje ęród"o na duŻą
U do"u obraz interferencyjny widziany na ekranie.
odleg"oĘç?
Izaak Newton, 1672.
8
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Ulotka Czym naprawdę jest CodexCzym naprawdę jest upadek świadomościCzym naprawdę jest upadek świadomościczym tak naprawdę jest rachunkowośćSzczypta astrologii czyli czym jest znak księżycowyW Tobie jest światło (P Pałka)Zwycieska whisky Black Sword z Kauflandu naprawde jest dobra cz1rozdział 7 Fale elektromagnetyczneCZYM JEST A CZYM NIE JEST PUBLIC RELATIONS cz 1więcej podobnych podstron