plik


ÿþStandardy PTK ZAWAA SERCA Opracowane przez Komisj: Przewodniczcy: Prof. Zygmunt Sadowski Instytut Kardiologii - Warszawa Dr med. Andrzej Budaj CMKP - Warszawa Prof. MirosBaw DBu\niewski Akademia Medyczna - Warszawa Prof. Andrzej DyduszyDski Szpital Pogotowia Ratunkowego - Warszawa Prof. Antoni Dziatkowiak Akademia Medyczna - Kraków Prof. StanisBaw Pasyk Zlska Akademia Medyczna - Zabrze Prof. Witold Ru\yBBo Instytut Kardiologii - Warszawa Prof. WiesBawa Tracz Akademia Medyczna - Kraków Prof. Jan Wodniecki Zlska Akademia Medyczna - Zabrze " Uwagi ogólne " " " " Diagnostyka zawaBu serca " " " " Leczenie ostrej fazy zawaBu serca " " " Postpowanie w miejscu zachorowania Leczenie zawaBu serca w szpitalu Ocena rokowania po zawale serca " Leczenie poszpitalne zawaBu serca " " " " Podsumowanie " " " UWAGI OGÓLNE ZawaB serca i jego nastpstwa s gBówn przyczyn zgonów w Polsce. Spo[ród 1 miliona pacjentów z chorob niedokrwienn serca na zawaB zapada ka\dego roku 10%, tj. okoBo 100.000 osób. Bezpo[redni przyczyn zawaBu jest u 90% chorych caBkowite zamknicie ttnicy przez zakrzep uruchomiony pkniciem blaszki mia\d\ycowej zw\ajcej ttnic. Mimo postpu diagnostyki i terapii, roczna [miertelno[ zwizana z zawaBem przekracza 40%: w okresie przedszpitalnym siga 23-35% (najwicej osób ginie w cigu 1 godz. od wystpienia objawów), w okresie szpitalnym 7-15% i w okresie pierwszego roku po zawale wynosi 5-10% - zale\nie od stosowanych metod leczenia. W[ród pacjentów z chorob wieDcow i populacji wysokiego ryzyka zawaBu nale\y prowadzi edukacj, majc na celu skrócenie czasu midzy wystpieniem bólu a wezwaniem karetki pogotowia. Nale\y równie\ poprawi szybko[ transportu chorych z zawaBem do szpitala i skróci nieuzasadnione opóznienie czasu rozpoczcia leczenia fibrynolitycznego - midzy przybyciem chorego na izb przyj a rozpoczciem podawania leku fibrynolitycznego (upBywa [rednio ponad godzina). Celem leczenia jest redukcja [miertelno[ci, zmniejszenie obszaru zawaBu i dysfunkcji lewej komory, poprawa bilansu tlenowego mi[nia sercowego oraz zwalczanie innych nastpstw zawaBu (grozne zaburzenia rytmu, mechaniczne powikBania, niewydolno[ serca). Oceny stanu chorych i ich rokowania w zawale serca mo\na dokona w oparciu o proste objawy kliniczne ujte w klasyfikacji Killipa i Kimballa (tab. I). Tabela I Klasyfikacja stanu klinicznego chorych i zwizanego z tym rokowania w ostrym okresie zawaBu serca Czsto[ Przybli\ona Klasa Objawy kliniczne wystpowania [miertelno[ w % w % I Bez rz\eD nad pBucami i III tonu serca 30 - 40 8 II Rz\enia obejmujce mniej ni\ 50% pól pBucnych lub III ton 30 - 40 30 III Rz\enia ponad 50% pól pBucnych (obrzk pBuc) 5 - 10 44 IV Wstrzs zawaBowy 10 80 - 100 W przebiegu zawaBu serca wyró\nia si zawaB z zaBamkiem Q, zawaB bez zaBamka Q, szerzenie si i dorzut zawaBu serca. ZawaB serca bez zaBamka Q wystpuje u ok. 8-25% chorych z zawaBem i charakteryzuje si mniejszym obszarem martwicy, ale 4-krotnie wikszym ryzykiem dorzutu zawaBu. Zmiertelno[ szpitalna jest dwukrotnie ni\sza, ale [miertelno[ w cigu roku przekracza obserwowan w zawale z zaBamkiem Q i siga 28,5%. Najczstsze powikBania zawaBu serca obejmuj: zaburzenia rytmu i przewodzenia, niewydolno[ serca (obrzk pBuc, wstrzs), ostr niewydolno[ mitraln, pknicie wolnej [ciany lewej komory, pknicie przegrody komorowej, ttniak lewej komory, zakrzepy i zatory. Hospitalizacja chorego z niepowikBanym zawaBem serca powinna by krótsza ni\ dwa tygodnie. DIAGNOSTYKA ZAWAAU SERCA Rozpoznanie bdz podejrzenie zawaBu serca winno by ustalone przez lekarza pierwszego kontaktu na podstawie charakterystycznego bólu, rzadziej innych objawów klinicznych. PrawidBowo zebrane wywiady pozwalaj na ustalenie rozpoznania u 70-80% chorych. Nie nale\y traci czasu na potwierdzenie rozpoznania badaniem elektrokardiograficznym w miejscu zachorowania, tylko dokona szybkiego transportu chorego karetk pogotowia do szpitala. Pojedyncze badanie EKG pozwala na rozpoznanie zawaBu serca w 50-80% ([rednio (60%), w 20-25% elektrokardiogram wykazuje nieprawidBowo[ci, ale bez zmian typowych, u 15% chorych z zawaBem serca obraz EKG mo\e by caBkowicie prawidBowy. Seria badaD EKG potwierdza zawaB u 95% chorych. Nietypowy przebieg zawaBu serca mo\e ujawnia si pod postaci: nagBego zgonu sercowego, obrzku pBuc, wstrzsu, zaburzeD rytmu serca, niewydolno[ci serca, zaburzeD brzusznych, zaburzeD mózgowych bez typowych objawów bólowych. U okoBo 10% chorych zawaBowi serca nie towarzysz \adne istotne, kliniczne objawy chorobowe. Potwierdzeniem zawaBu serca jest wynik badania st\enia enzymów wskaznikowych w surowicy. Najcz[ciej wystarcza oznaczenie kinazy kreatynowej (CK), a za najbardziej specyficzny uwa\a si izoenzym MB kinazy kreatynowej (MBCK). Oznaczenia enzymu nale\y dokona przy przyjciu chorego oraz 12 i 24 godz. pózniej. Podwy\szenie CK uwa\a si za jeden z najbardziej czuBych testów (ok. 96%). CzuBo[ MBCK siga 99%. Je[li zawaB dokonaB si przed 24 godz., a poziomy CK i MBCK nie s diagnostyczne, wskazane jest oznaczenie LDH. Badanie echokardiograficzne ma w zawale serca wysok czuBo[, ale ni\sz specyficzno[ (nie ró\nicuje ogBuszonego i zamro\onego serca, blizny po poprzednim zawale i innych przyczyn upo[ledzenia kurczliwo[ci). Badanie echokardiograficzne jest cenn metod w rozpoznawaniu mechanicznych powikBaD zawaBu serca, jego obszaru przebudowy i dysfunkcji lewej komory. LECZENIE OSTREJ FAZY ZAWAAU SERCA Postpowanie w miejscu zachorowania 1. U chorego w bólu zawaBowym, w zawale niepowikBanym bez objawów hipotonii - poda tabletk nitrogliceryny pod jzyk. 2. Leczenie przeciwbólowe (konieczne zaBo\enie kaniuli do \yBy). a. Podstawowym lekiem przeciwbólowym jest morfina podana do\ylnie: 5 mg w cigu 2 min., a nastpnie 2 mg co 5 min. - pod kontrol czsto[ci i gBboko[ci oddechów, ci[nienia ttniczego, czsto[ci rytmu serca - do ustpienia bólu bdz wystpienia objawów niepo\danych. Przy uporczywym, nawracajcym bólu zawaBowym mo\na podawa wlew kroplowy roztworu 50 mg morfiny w 500 ml 5% glukozy od 5 do 20 kropli na minut. U ludzi mBodych, zdrowych przed zawaBem, dawka dobowa siga do 1-2 mg/kg ci\aru ciaBa, pod warunkiem dobrej tolerancji. Przeciwwskazania dla morfiny: zaburzenia o[rodka oddechowego, dychawica oskrzelowa, uczulenie na lek. Zalecana ostro\no[: hipotonia i wstrzs, ostre i przewlekBe choroby pBuc, niewydolno[ wtroby, niedoczynno[ tarczycy, nasilona mia\d\yca ttnic mózgowych. b. Rzadziej dla opanowania bólu stosuje si neuroleptoanalgezj II do\ylnie: fentanyl 0,1 mg z dehydrobenzperidolem 5 mg - w 10 ml 5% glukozy w cigu 5 min. - pod kontrol jak przy podawaniu morfiny. Je[li pierwsza dawka nie przerwaBa bólu, mo\na po przerwie 5-10 min. poda w podobny sposób drug dawk. Je[li po 20-30 min. ból nawraca, mo\na poda 0,1 mg fentanylu (który ma krótki póBokres czasu trwania w stosunku do dehydrobenzperidolu) albo rozpocz wlew kroplowy mieszanki: 0,3 mg fentanylu, 10 mg dehydrobenzperidolu w 500 ml 5% glukozy z szybko[ci 5-20 kropli na minut. c. Przy przeciwwskazaniach do morfiny mo\na zastosowa mieszank lityczn: 50 mg petydyny z 25 mg chloropromazyny (fenactil do wstrzyknicia do\ylnego) oraz 50 mg prometazyny (diphergan) - uzupeBnione w strzykawce do 20 ml roztworem 5% glukozy. Rozpoczyna si wstrzyknicie do\ylnie powoli zwykle 4 ml, a nastpnie 1-2 ml co 15-60 min. d. Zwalczanie dziaBaD niepo\danych leków przeciwbólowych. Hipotonia: uniesienie nóg, do\ylne podanie pBynów, a wobec braku normalizacji ci[nienia - wlew dopaminy. Bradykardia: atropina 0,5-1 mg i.v. (dawk 0,5 mg mo\na powtarza co 5 min. do dawki Bcznej 2 mg), a w razie nieskuteczno[ci lub zaburzeD hemodynamicznych - stymulacja zewntrzna lub wprowadzenie elektrody i stymulacja wewntrzsercowa. Zaburzenia oddechu: przy ci\szych objawach - nalokson (narcan) 0,4 mg i.v. Dawk mo\na powtarza co kilka minut w razie konieczno[ci do 2-10 mg. Uwaga: dla opanowania bólu zawaBowego nie nale\y stosowa pyralginy czy pabialginy - ze wzgldu na toksyczno[ i maB skuteczno[ przeciwbólow. 3. U chorych bez przeciwwskazaD poda doustnie 300 mg polopiryny/aspiryny. 4. Wskazaniem dla tlenoterapii jest hipoksemia - gBównie w przebiegu nasilonej niewydolno[ci serca (obrzk pBuc, wstrzs) i niewydolno[ci oddechowej. 5. Obowizuje unieruchomienie chorego w pozycji le\cej. Transport w pozycji le\cej karetk wyposa\on w defibrylator elektryczny. Wskazane jest staBe monitorowanie elektrokardiograficzne. W obrzku pBuc unieruchomienie i transport w pozycji siedzcej. 6. Istniej dwie przesBanki nakazujce bardzo szybk hospitalizacj chorych z zawaBem serca: a. ponad poBowa caBej [miertelno[ci rocznej z powodu zawaBu serca ma miejsce w okresie przedszpitalnym, gBównie na skutek migotania komór. W szpitalu mo\na Batwo opanowa pierwotne migotanie komór defibrylacj elektryczn. b. leczenie fibrynolityczne redukuje [miertelno[ (o 50% w cigu pierwszej godziny) i obszar zawaBu, odwrotnie proporcjonalnie do upBywu czasu od wystpienia zawaBu. 7. Leczenie trombolityczne w okresie przedszpitalnym. W oparciu o wyniki znacznej redukcji [miertelno[ci u chorych z zawaBem leczonym trombolitycznie w cigu pierwszej godziny - pojawiBa si idea eliminacji opóznieD poprzez wdro\enie leczenia trombolitycznego w miejscu zachorowania. Metaanaliza 6 randomizowanych badaD (w tym najwikszego EMIP) - wykazaBa mniejsz [miertelno[ w grupie przedszpitalnej: 8,92% w porównaniu z leczeniem szpitalnym: 10,7% Leczenie zawaBu serca w szpitalu GBównym kryterium skuteczno[ci leczenia jest redukcja [miertelno[ci caBkowitej i sercowej ocenianej bezpo[rednio i odlegle. Dodatkowe kryteria obejmuj ocen: " obszaru zawaBu i przebudowy komory; " funkcji lewej komory z jej niewydolno[ci; " objawów niedokrwienia (z mo\liwo[ci angioplastyki lub rewaskularyzacji chirurgicznej); " dro\no[ci ttnicy wieDcowej odpowiedzialnej za zawaB. W strategii leczenia zawaBu serca wa\ne jest uwzgldnienie 3 zasad: " podziaB leków na podstawowe, przynoszce znaczn redukcj [miertelno[ci i pomocnicze - dajce istotne statystycznie ale niewielkie korzy[ci; " musz istnie konkretne wskazania dla wprowadzenia ka\dego leku; " ka\dego leku ocena - korzy[/koszt z punktu widzenia leczniczego i ekonomicznego. Podstawowe metody leczenia zawaBu serca w szpitalu Leczenie trombolityczne 1. Celem leczenia trombolitycznego jest spowodowanie reperfuzji zamknitej przez zakrzep ttnicy wieDcowej przez podanie aktywatora plazminogenu, który przeksztaBca ustrojowy plazminogen w czynny enzym plazmin trawic wBóknik. Aktywatory specyficzne aktywuj gBównie plazminogen zwizany z wBóknikiem (zakrzepem), aktywatory niespecyficzne - zarówno plazminogen kr\cy w osoczu, jak i zwizany z zakrzepem. 2. Leki trombolityczne Wprowadzono szereg aktywatorów plazminogenu: a. leki pierwszej generacji, których gBównym przedstawicielem jest streptokinaza (SK), s niespecyficznymi proteazami przeksztaBcajcymi plazminogen w plazmin na powierzchni zakrzepu, ale tak\e w osoczu, co powoduje oprócz trawienia wBóknika tak\e rozkBad fibrynogenu, czynnika V i VIII oraz plazminogenu (poziom fibrynogenu obni\a si do okoBo 20% normy). Systemowa liza jest przyczyn krwotocznych powikBaD leczenia trombolitycznego. b. leki drugiej generacji: gBównie tkankowy aktywator plazminogenu (t-PA) - wykazuje wiksze powinowactwo do wBóknika w zakrzepie przy potencjalnie mniejszym ryzyku powikBaD krwotocznych (co si nie sprawdziBo w klinice). Zasadnicz wad t-PA jest 10-krotnie wy\sza cena w porównaniu z SK. 3. Skuteczno[ leków trombolitycznych a. Ocena dro\no[ci ttnicy wieDcowej odpowiedzialnej za zawaB (TWOZ). Ustalono, \e peBna dro\no[ TWOZ, w 90 minucie od rozpoczcia leczenia, warunkuje 2-krotnie mniejsz [miertelno[ po 30 dniach w porównaniu z grup chorych, u których nie uzyskano peBnej reperfuzji. b. Redukcja [miertelno[ci - po podaniu leku trombolitycznego jest funkcj upBywu czasu midzy wystpieniem zawaBu a rozpoczciem leczenia. Najlepsze wyniki uzyskuje si po wdro\eniu kuracji w cigu pierwszej godziny (redukcja [miertelno[ci o 50%). W drugiej godzinie redukcja [miertelno[ci siga 25%. Optymalny okres trombolizy obejmuje pierwsze 6 godzin od wystpienia zawaBu, ale wykazano tak\e obni\enie [miertelno[ci do 12 godz. od zawaBu (okoBo 10%). W ISIS-2 - ostatnim badaniu, w którym oceniano skuteczno[ SK, aspiryny oraz obu tych leków Bcznie w porównaniu do placebo, stwierdzono 25% redukcj [miertelno[ci po SK, 23% redukcj po aspirynie i 42% po obu lekach. c. Porównanie wyników leczenia zawaBu serca ró\nymi lekami trombolitycznymi. Wy\szy odsetek dro\no[ci TWOZ podczas leczenia t-PA i APSAC w porównaniu z SK stwarzaB przesBanki wikszej redukcji [miertelno[ci po zastosowaniu tych leków. Nie potwierdziBy tego, ukierunkowane na wyja[nienie tego zagadnienia, badania GISSI-2 i ISIS-3, które ponadto ujawniBy czstsze wystpowanie udaru mózgowego w[ród leczonych t-PA. Pózniejsze badanie GUSTO wykazaBo, co prawda, 14% redukcj [miertelno[ci po t-PA w porównaniu z SK, ale potwierdziBo czstsze wystpowanie udarów mózgowych o dwa udary na 1000 leczonych. d. Skuteczno[ leczenia wspomagajcego leki trombolityczne. Z badania ISIS-2 wynika addycyjne dziaBanie SK i aspiryny. Sama aspiryna redukowaBa [miertelno[ powy\ej 20%, reinfarktyzacj o 49% i udar mózgowy o 46%. Badanie GUSTO wykazaBo zbli\on [miertelno[ w grupach SK z heparyn i.v. i heparyn s.c. Badanie ISIS-3 nie wykazaBo korzy[ci Bczenia SK z heparyn podskórn i aspiryn w stosunku do SK z aspiryn. 4. Wskazania do leczenia trombolitycznego w zawale serca a. Chorzy przyjci w cigu pierwszych 12 godzin od wystpienia bólu zawaBowego (a tak\e z utrzymujcym si bólem zawaBowym po tym terminie), z uniesieniem ST w co najmniej 2 odprowadzeniach EKG oraz ze [wie\ym blokiem odnogi pczka Hisa. b. Korzystny wpByw leczenia trombolitycznego stwierdzono u chorych zarówno z pierwszym, jak i kolejnym zawaBem serca, a tak\e u chorych: o ze skurczowym ci[nieniem ttniczym poni\ej 100 mmHg; o z niewydolno[ci serca, zwBaszcza z czsto[ci rytmu > 100/min; o z cukrzyc. c. Wskazania wzgldne. Wobec mniejszej skuteczno[ci leczenia trombolitycznego lub czstszego wystpowania dziaBaD niepo\danych nale\y rozwa\y indywidualnie bilans mo\liwych korzy[ci i strat u chorych: o powy\ej 75 r. \ycia (wyrazna tendencja zmniejszenia [miertelno[ci, przy nasileniu udarów mózgowych); o przyjtych po upBywie 12 godz. od wystpienia zawaBu (obserwowano wzrost liczby pkni serca); o z ci[nieniem skurczowym powy\ej 175 mmHg bdz ci[nieniem rozkurczowym ponad 110 mmHg (podwy\szenie ryzyka udaru mózgowego); o z wywiadami udaru mózgu po upBywie 6 miesicy, bez objawów neurologicznych. 5. Brak wskazaD do leczenia trombolitycznego w zawale serca: zawaB serca z prawidBowym elektrokardiogramem bdz obni\eniem odcinka ST i zmianami zaBamka T. 6. Bezwzgldne przeciwwskazania do leczenia trombolitycznego a. Czynne krwawienie z naczyD nie poddajcych si uciskowi. b. Przebyte: udar krwotoczny mózgu, nowotwór, ttniak [ródczaszkowy i anomalie naczyniowe, zabieg neurologiczny, uraz gBowy w cigu ostatniego miesica. c. Podejrzenie ttniaka rozwarstwiajcego aorty. d. Zabieg chirurgiczny lub ci\ki uraz w cigu ostatnich 2 tygodni. e. Reanimacja z masa\em serca i uszkodzeniem \eber, mostka i innych narzdów. f. Krwotoczna retinopatia cukrzycowa i inne procesy gro\ce krwawieniem wewntrzgaBkowym. g. Skaza krwotoczna. h. Ci\a. 7. Wzgldne przeciwwskazania do leczenia trombolitycznego a. Przebyty przed ponad 2 miesicami udar mózgu oraz wywiady przej[ciowych epizodów niedokrwiennych mózgu. b. Oporne na leczenie nadci[nienie ttnicze. c. Czynne owrzodzenie \oBdka bdz jelit. d. Aktualne stosowanie doustnych leków przeciwzakrzepowych. e. Reanimacja z masa\em zewntrznym. f. Zabieg operacyjny dokonany przed upBywem 2 miesicy. g. Zwie\e wkBucie do naczynia nie poddajcego si uciskowi. h. Przeciwwskazania dla SK: leczenie SK lub APSAC w cigu ponad 5 dni, ale przed upBywem dwóch lat, oraz wywiady uczulenia na lek (mo\na wtedy zastosowa t-PA). i. Niewydolno[ wtroby i nerek. j. Czynny proces nowotworowy, okres schyBkowy innych chorób o ci\kim przebiegu. 8. Dawkowanie leków trombolitycznych. " SK stosowana jest do\ylnie (pompa, wlew kroplowy) zwykle w dawce 1,5 mln j. w cigu 1 godz. " Tkankowy aktywator plazminogenu (t-PA): w cigu 1,5 godz.: dawka wstpna 15 mg, nastpnie 0,75 mg/kg przez 30 min. oraz 0,5 mg/kg przez 60 min. (w sumie do 100 mg). 9. Zaleca si wczesne stosowanie aspiryny, która wykazuje addycyjne dziaBanie w poBczeniu z lekiem trombolitycznym. 10. Stosowanie heparyny Uwa\a si obecnie, \e stosowanie heparyny razem z SK nie jest konieczne. U chorych leczonych t-PA stosuje si heparyn do\ylnie 5000 j. jako dawk wstpn, a nastpnie okoBo 1000 j./godz. pod kontrol APTT jako profilaktyk reokluzji - przez 24-48 godz. Wskazaniem do podawania heparyny w zawale serca s: a. nawracajce niedokrwienie; b. profilaktyka zatorowo[ci: o skrzeplina wewntrzsercowa zwBaszcza gro\ca uruchomieniem; o migotanie przedsionków; o zakrzepica \ylna; o przedBu\ajce si unieruchomienie chorego. Stosowanie heparyny mo\e by przedBu\one u chorych niestabilnych po zawale serca. 11. Leczenie powikBaD krwotocznych po leczeniu trombolitycznym a. MaBe krwawienia w miejscu wkBu daj si opanowa uciskiem - bez przerywania leczenia trombolitycznego. b. Wobec istotnego krwawienia: przerwa podawanie leku trombolitycznego, heparyny i aspiryny. c. Przy ci\kim krwawieniu u chorego otrzymujcego heparyn, poda siarczan protaminy w dawce 1 mg na 100 j. heparyny podanej w cigu ostatnich 4 godzin (najwy\sza dawka jednorazowa 50 mg). d. Obni\enie hematokrytu poni\ej 30% jest wskazaniem do przetoczenia krwi. e. Przy ci\kich krwawieniach lekiem z wyboru jest krioprecypitat w dawce 10 j., który zawiera fibrynogen i czynnik VIII. Dawka wstpna mo\e by powtarzana. f. Wskazane jest przetaczanie mro\onego osocza 20 ml/kg lub koncentratu czynników zespoBu protrombiny 20 j. czynnika IX/kg masy ciaBa. g. W bardzo ci\kich krwawieniach kwas traneksamowy (Exacyl) do\ylnie 10 mg/kg masy ciaBa na dob. Leczenie wspomagajce w zawale serca Leczenie wspomagajce obejmuje leki, których skuteczno[ w zakresie obni\ania [miertelno[ci w zawale serca nie jest wysoka, chocia\ istotna statystycznie. Istniej w pi[miennictwie dwie strategie stosowania tych leków: " podawanie w wyselekcjonowanych grupach zawaBu serca, uwzgldniajc wskazania zapewniajce najwiksz skuteczno[ przy najmniejszych dziaBaniach niepo\danych; " zalecanie stosowania u wszystkich chorych w zawale serca, którzy nie wykazuj przeciwwskazaD do stosowania tych leków. Do leków wspomagajcych w zawale serca nale\: nitrogliceryna, leki blokujce receptor beta adrenergiczny i inhibitory konwertazy angiotensyny. 1. Nitrogliceryna a. Wskazania: zawaB serca z objawami niewydolno[ci lewej komory (bierne przekrwienie, obrzk pBuc) z prawidBowym bdz podwy\szonym ci[nieniem ttniczym, ból zawaBowy utrzymujcy si i nawracajcy mimo leczenia przeciwbólowego, nadci[nienie ttnicze, niedomykalno[ mitralna. b. Przeciwwskazania: wstrzs i hipotonia poni\ej 100 mmHg, zawaB prawej komory, nadci[nienie pBucne. Uwaga: ostro\ne wskazania i dawkowanie w zawale [ciany dolnej (równoczesny zawaB prawej komory u 40% tej grupy). c. Dawkowanie: pocztkowo 1 tabletka pod jzyk, a nastpnie wlew kroplowy zaczynajc od 5 µg/min., a nastpnie podwy\szanie dawki o 5-10 µg/min, co 5 min. pod kontrol czsto[ci rytmu i ci[nienia ttniczego. Najcz[ciej stosowane dawki 20-100 µg/min. Dawki wy\sze s stosowane w obrzku z prawidBowym bdz podwy\szonym ci[nieniem ttniczym, pod warunkiem zapobiegania: wikszej redukcji ni\ 10% [redniego ci[nienia ttniczego oraz przyspieszenia czsto[ci rytmu serca o ponad 10/min. bdz przekroczenia czsto[ci rytmu 110/min. Nitraty doustne i w plastrach nie s wskazane u wszystkich chorych z zawaBem serca. Utrzymuj si wskazania: niewydolno[ serca i nawracajce niedokrwienie. 2. Leki blokujce receptor beta-adrenergiczny (LBA) Mog wpBywa na zmniejszenie objawów niedokrwienia (redukcja bólu) i obszaru zawaBu serca, obni\enie napicia (stres) [ciany lewej komory (prewencja pknicia serca) oraz mog zapobiega groznym zaburzeniom rytmu. a. Wskazania: leki z grupy LBA s zalecane w zawale u chorych w stanie wskazujcym na stymulacj adrenergiczn z tachykardi, podwy\szonym ci[nieniem skurczowym, przedBu\onym bólem zawaBowym. b. Przeciwwskazania: o blok I° z PQ ponad 0,24 s oraz blok II° i III°, o wywiady dychawicy oskrzelowej, o niewydolno[ serca z rz\eniami ponad 1/3 doln pBuc, o bradykardia poni\ej 50/min., o ci[nienie skurczowe poni\ej 100 mmHg, o ci[nienie zaklinowane w ttnicy pBucnej ponad 20 mmHg. c. Dawkowanie: LBA powinny by podawane do\ylnie w cigu pierwszych 6 godz. od wystpienia bólu zawaBowego, metoprolol 10-15 mg, atenolol 5-10 mg, w dawkach podzielonych: pierwsze wstrzyknicie testujce 1-2 mg, a nastpnie 2- 5 mg w odstpach 5 min. pod kontrol czsto[ci rytmu serca, ci[nienia ttniczego, oceny wydolno[ci kr\enia, a nastpnie leczenie doustne: atenolol 2x50 mg, metoprolol 3x50 mg, propranolol 3x20-40 mg. Skuteczno[ LBA w zakresie redukcji [miertelno[ci w ostrym okresie zawaBu serca u niewyselekcjonowanych chorych nie jest wysoka. W najwikszych badaniach ISIS-1 stwierdzono [miertelno[: 3,89% - atenolol i 4,57% grupa kontrolna. Ta 15% istotna ró\nica utrzymywaBa si przez rok (10,7% i 12%). 3. Inhibitory konwertazy angiotensyny (IKA) Grupa IKA ma ustalon skuteczno[ w niewydolno[ci kr\enia i nadci[nieniu ttniczym. Trwaj intensywne badania dla okre[lenia zakresu wskazaD i skuteczno[ci u chorych z zawaBem serca i w chorobie wieDcowej. IKA powoduj rozszerzenie naczyniowego ukBadu ttniczego (z redukcj oporu obwodowego) oraz \ylnego, z nastpowym obni\eniem obci\enia wstpnego i nastpczego serca - z redukcj objto[ci póznokurczowej i ci[nienia napeBniania lewej komory u chorych z niewydolno[ci serca (z podwy\szeniem rzutu serca). WpByw na konwertaz tkankow powoduje zahamowanie przebudowy (remodeling) mi[nia sercowego po zawale i [ciany ttnic w nadci[nieniu ttniczym. a. Wskazania: niewydolno[ lewej komory w przebiegu zawaBu serca, dysfunkcja lewej komory z obni\eniem frakcji wyrzucania, rozlegBy zawaB serca, nadci[nienie w przebiegu zawaBu. b. Przeciwwskazania: wstrzs i skurczowe ci[nienie ttnicze poni\ej 100 mmHg, neutropenia, zw\enie zastawki aortalnej i mitralnej, kardiomiopatia przerostowa, nadwra\liwo[ na lek, ci\kie zaburzenia i niewydolno[ wtroby, ci\a. Obowizuje ostro\no[ w stosowaniu tych leków w niewydolno[ci nerek. c. Dawkowanie: kaptopryl nale\y podawa w dawce wstpnej 6,25 mg, a nastpnie w dawkach wzrastajcych, do dwóch-trzech razy dziennie 25-50 mg. Enalapril - w dawce wstpnej 2,5 mg, stopniowo podwy\szajc dawk do 2x2,5-5 mg bdz 1x10 mg. Uwzgldniajc podane wskazania zaleca si wczesne stosowanie leków z grupy IKA, rozpoczynajc od bardzo maBych dawek w celu uniknicia niepo\danej hipotensji. 4. Grupa antagonistów wapnia Nie wykazano, aby leki z grupy antagonistów wapnia obni\aBy [miertelno[ w zawale serca z zaBamkiem Q. U chorych z zawaBem serca bez zaBamka Q skuteczno[ leków tej grupy w zakresie redukcji [miertelno[ci i reinfarktyzacji jest wtpliwa i wymaga dalszych badaD. Wyniki stosowania werapamilu po zawale serca s pozytywne w grupach chorych, u których leczenie rozpoczto w 2 tygodnie od pocztku choroby. Uwa\a si, \e leki z grupy antagonistów wapnia s przeciwwskazane u chorych z niewydolno[ci serca i dysfunkcj lewej komory. Nifedypina i leki przyspieszajce rytm serca mog pogarsza rokowanie pacjentów z chorob wieDcow. 5. Magnez Nie ma wskazaD do rutynowego stosowania magnezu w zawale serca. Leczenie nastpstw i powikBaD zawaBu serca 1. Zaburzenia rytmu serca a. Nadkomorowe zaburzenia rytmu: o pobudzenia przedwczesne nadkomorowe: nie wymagaj leczenia; o migotanie i trzepotanie przedsionków oraz czstoskurcz nadkomorowy: z prawidBow lub nieznacznie przyspieszon czsto[ci rytmu komór - nie wymaga leczenia; z przyspieszon czynno[ci komór - beta bloker (najcz[ciej metoprolol 1-2 mg i.v. z kontrol rytmu i hemodynamiki, dawki mog by powtarzane co 5 min. do uzyskania poprawy bdz dawki 10-15 mg i.v., a nastpnie doustnie), bdz werapamil 2,5 mg - z powtarzaniem dawki pod kontrol jak wy\ej, albo digoxin 0,5 mg; w razie braku efektu amiodaronu i je[li tachyarytmie nadkomorowe powoduj zaburzenia hemodynamiczne (obrzk pBuc, wstrzs) bdz ból wieDcowy, istniej wskazania do kardiowersji elektrycznej. b. Komorowe zaburzenia rytmu: o pobudzenia przedwczesne pojedyncze, nawet liczne, nie wymagaj leczenia; o liczne pary i salwy oraz czstoskurcz komorowy nieutrwalony: lidokaina w dawce wstpnej 3 razy 50 mg w odstpach 3-5 min, a nastpnie wlew kroplowy 3 mg/min., a po 12 godz. 2 mg/min.; o czstoskurcz komorowy utrwalony z zaburzeniami hemodynamicznymi bdz bólem wieDcowym stanowi wskazanie do kardiowersji elektrycznej (je[li nie ma mo\liwo[ci - lidokaina jak wy\ej); o czstoskurcz bez mo\liwo[ci weryfikacji elektrokardiologicznej, leki w nastpujcej kolejno[ci: lidokaina w dawkach 50 mg i.v. do czterech razy co 3 min. (je[li skuteczna - wlew do\ylny jak wy\ej), je[li nieskuteczna: metoprolol i.v. w dawkach jak wy\ej, gdy nieskuteczny: amiodaron do\ylnie 5 mg/kg masy ciaBa w cigu 20-30 min. (w stanach zagro\enia \ycia dawka mo\e by podana w cigu 1-3 min.), a nastpnie wlew kroplowy 10-20 mg/kg/24 godz. c. Migotanie komór Migotanie komór jest wskazaniem do natychmiastowej defibrylacji elektrycznej, je[li jest to mo\liwe w cigu 30-60 sek. (jako jedyny zabieg reanimacyjny), najcz[ciej pierwszy impuls 200 J, je[li nieskuteczny - natychmiast nastpny 300 J, je[li nieskuteczny - natychmiast 400 J, co powoduje defibrylacj przy najmniejszym uszkodzeniu serca. Je[li defibrylacja nie jest mo\liwa w cigu 30-60 sek., stosowa typowo masa\ serca i sztuczne oddychanie. Gdy defibrylacja jest skuteczna, stosowa lidokain (jak wy\ej) i wyrówna niedobory elektrolitów (K+, Mg++). Je[li lidokaina nie zapobiega nawrotom, stosuje si do\ylnie tosylan bretylinu 5 mg/kg, który mo\na powtórzy po 20 min. w dawce o poBow ni\szej, a nastpnie wlew amiodaronu (jak wy\ej). d. Bradyarytmie o Dysfunkcja wzBa zatokowego: wystpuje u 25-40 chorych w pierwszej godzinie zawaBu serca, pózniej w malejcym odsetku chorych. Bradykardia bez nastpstw hemodynamicznych nie wymaga leczenia. Bradykardia z zaburzeniami hemodynamicznymi: podanie 0,5 mg atropiny i.v., uniesienie nóg, szybkie przetoczenie 250 ml 0,9% NaCl, powtarzanie atropiny do Bcznej dawki 1,5 mg i.v. Wobec nieskuteczno[ci atropiny, u chorych z objawami hemodynamicznymi, bradykardii poni\ej 40/min. istniej wskazania do stymulacji, najlepiej (je[li nie ma zaburzeD przewodzenia przedsionkowo-komorowego) przedsionkowej (AAI). o Bloki przewodzenia: Blok przedsionkowo-komorowy I stopnia nie wymaga leczenia. Blok przedsionkowo-komorowy II stopnia (wyró\nia si blok proksymalny - typ I, dawniej periodyka Wenckebacha oraz dystalny - typ II, dawniej Mobitz II). Typ I bloku II stopnia u chorego z zawaBem [ciany dolnej wymaga monitorowania, a je[li wystpuje wolna czynno[ serca <40/min. bdz hipotonia, grozne zaburzenia rytmu, blok wizki bdz odnogi, a tak\e gdy blok ten wikBa zawaB [ciany przedniej - istniej wskazania do stymulacji serca przez elektrod zaBo\on do prawej komory. Typ II bloku II jest wskazaniem do profilaktycznego zaBo\enia elektrody do prawej komory - ze wzgldu na ryzyko bloku caBkowitego z objawami hemodynamicznymi. Blok zaawansowany stanowi wskazanie do zaBo\enia elektrody czasowej do prawej komory. Blok caBkowity - jest wskazaniem do wprowadzenia elektrody do prawej komory i stymulacji na \danie. 2. Nastpstwa hemodynamiczne zawaBu serca a. Obrzk pBuc Objawy biernego przekrwienia pBuc wykazuje 40-60% chorych z zawaBem serca, a izolowany obrzk pBuc 3-10% chorych, cz[ciej obrzk pBuc kojarzy si ze wstrzsem zawaBowym (do 10-20%). W ocenie Killipa i Kimballa obrzk pBuc w zawale serca zwizany jest z 44% [miertelno[ci. Zasady leczenia: o pozycja siedzca z opuszczonymi nogami; o u chorych z prawidBowym i podwy\szonym ci[nieniem ttniczym, podjzykowe podanie nitrogliceryny 0,5-1,0 mg; dawka mo\e by powtarzana w odstpach 5-10 min. pod kontrol ci[nienia ttniczego i czsto[ci rytmu serca; nitrogliceryna mo\e by kontynuowana do\ylnie kroplowo rozpoczynajc od 5 µg/min., a nastpnie podwy\szana co 3 min. o 5 µg/min. a\ do ustpienia obrzku pBuc, bdz redukcji skurczowego ci[nienia ttniczego (które nie mo\e by ni\sze ni\ 100 mmHg); w obrzku pBuc stosuje si czasami dawki 200 µg/min., rzadko powy\ej; o je[li jest to mo\liwe, wskazane jest podawanie tlenu przez mask bdz cewnik nosowy 6-10 l/min/; w ci\kim obrzku pBuc trudnym do opanowania leczeniem trombolitycznym, gdy pO2<60 mmHg, istniej wskazania do intubacji i mechanicznej wentylacji; do opanowania obrzku pBuc czasami bywa konieczne stosowanie oddechu z dodatnim ci[nieniem wydechu; konieczne jest usuwanie wydzieliny zalegajcej w drogach oddechowych; o morfina 3-5 mg do\ylnie - mo\e by powtarzana w dawce 3 mg w odstpach 10-15 min; niekiedy stosuje si zamiast morfiny dehydrobenzperidol 2,5-5 mg i.v. o furosemid 40-60 mg w cigu 2-5 min. (diureza rozpoczyna si po 5 min. i utrzymuje si ok. 2 godz.); o w niektórych przypadkach, zwBaszcza u chorych z migotaniem przedsionków i szybk czynno[ci komór, wskazane mo\e by zastosowanie digoksyny 0,25-0,5 mg (w zale\no[ci od wcze[niejszego podawania naparstnicy); o u chorych w ci\kim stanie, zwBaszcza z hipotoni, korzystny efekt mo\e by osignity dziki do\ylnemu stosowaniu dobutaminy lub dopaminy - najlepiej w dawkach 2-6 µg/kg/min.; lek jest stosowany je[li do obrzku pBuc doBczaj si objawy wstrzsu zawaBowego. b. Ostra hipotonia Hipotonia u chorego z zawaBem mo\e by wynikiem odruchowej wagotonii z bradykardi (postpowanie, patrz: bradykardia), hipowolemii, zawaBu prawej komory. Hipowolemia wystpuje u do 20% chorych z zawaBem serca. Pewn metod ró\nicowania ze wstrzsem jest pomiar ci[nienia kapilarnego (zaklinowanego) w ttnicy pBucnej: ci[nienie poni\ej 8 mmHg wskazuje na hipowolemi. Hipotonia, uwypuklenie \yB szyjnych bez objawów przekrwienia pBuc wskazuje na zawaB prawej komory. Ci[nienie w prawym przedsionku ponad 10 mmHg oraz iloraz ci[nienia w prawym przedsionku do ci[nienia zaklinowania >0,8 jest charakterystyczny dla zawaBu prawej komory. Je[li nie s mo\liwe pomiary hemodynamiczne, nale\y dokona próby klinicznej: podanie 250 ml 0,9 NaCl w cigu 15 min. z ocen zachowania si ci[nienia ttniczego i objawów przekrwienia pBuc. Istot leczenia tych stanów jest zapewnienie optymalnego ci[nienia napBywu krwi do lewej komory (czsto w granicach 18-24 mmHg), co wymaga niekiedy podania ponad 1000 ml pBynu w cigu pierwszych godzin - pod warunkiem braku narastania objawów przekrwienia bdz obrzku pBuc. Stosowanie diuretyku, nitrogliceryny, morfiny w tej grupie chorych mo\e nasila hipotoni. c. Wstrzs zawaBowy Wstrzs zawaBowy charakteryzuje si systemow hipotoni poni\ej 90 mmHg, z upo[ledzeniem perfuzji narzdowej, na skutek redukcji rzutu minutowego serca spowodowanego zawaBem obejmujcym >40% masy lewej/prawej komory, bdz jego mechanicznymi powikBaniami. Wstrzs wystpuje u 7-10% chorych z zawaBem serca, z 70-80% [miertelno[ci w tej grupie. W okresie przedszpitalnym pojawia si 10-30% wszystkich przypadków wstrzsu w zawale. Po\dana jest kontrola hemodynamiczna w trakcie leczenia wstrzsu. Leczenie zachowawcze: o podanie tlenu przez mask lub cewnik zaBo\ony do nosa - z przepBywem do 10 l/min., a w razie depresji funkcji oddechowej, obrzku pBuc lub pO2<60 mmHg intubacja z oddechem kontrolowanym (patrz: obrzk pBuc); o ocena i wyrównanie hipowolemii: optymalne ci[nienie napeBniania lewej komory we wstrzsie mie[ci si w granicach 18-24 mmHg - pod warunkiem braku obrzku pBuc; stosowanie heparyny w typowy sposób jest zalecane w wielu o[rodkach, chocia\ nie wykazano zmniejszenia [miertelno[ci po tym sposobie leczenia; o glikokortykoidy i glukagon - nie s skuteczne. Do\ylny wlew dobutaminy lub dopaminy w dawkach 5-20 µg/kg/min. Przy ci[nieniu skurczowym poni\ej 70 mmHg rozpoczyna od dobutaminy; mo\na kojarzy w równych cz[ciach dobutamin z dopamin; o u chorych we wstrzsie stosuje si leczenie trombolityczne, chocia\ skuteczno[ tego postpowania jest ograniczona. Leczenie interwencyjne: o kontrapulsacja wewntrzaortalna: powoduje popraw wskazników hemodynamiczych i metabolicznych, ale wedBug wikszo[ci doniesieD nie poprawia [miertelno[ci; o angioplastyka wieDcowa: jest obecnie, obok rewaskularyzacji chirurgicznej, najbardziej skuteczn metod leczenia wstrzsu; angioplastyka pozwala na obni\enie [miertelno[ci ze [rednio 81% do 31%; o rewaskularyzacja chirurgiczna: wykazuje wysok skuteczno[ leczenia wstrzsu zawaBowego ze zmniejszeniem [miertelno[ci do okoBo 32%. Warunkiem skuteczno[ci metod rewaskularyzacji jest przeprowadzenie angioplastyki lub operacji w krótkim okresie (4-6 godz.) od wystpienia zawaBu. Istnieje konieczno[ ustalenia mo\liwo[ci leczenia w odpowiednim czasie z o[rodkiem dokonujcym angioplastyki bdz operacji kardiochirurgicznej. 3. Mechaniczne powikBania zawaBu serca a. Perforacja przegrody komorowej wystpuje w 0,5-3% zawaBów zwykle w pierwszym tygodniu ([rednio 2, 6 dnia), cz[ciej w nastpstwie pierwszego zawaBu. W cigu pierwszej doby ginie 24% chorych, w cigu 2 tygodni - 65% chorych. Rozpoznanie na podstawie szorstkiego szmeru, czsto z przekrwieniem i obrzkiem pBuc oraz wstrzsem, jest potwierdzane echokardiograficznie. Stanowi wskazania do pilnej operacji. b. Niedomykalno[ mitralna jest czstym zjawiskiem w zawale serca (u blisko 70% chorych). Obraz kliniczny jest bardzo zró\nicowany, zale\nie od struktury i wielko[ci dysfunkcji. Badanie echokardiograficzne precyzyjnie okre[la stopieD i mechanizm niedomykalno[ci. MaBa niedomykalno[ mitralna nie wpBywa na rokowanie. Pknicie mi[nia brodawkowatego wystpuje w 0,1-1% zawaBów i ma przebieg dramatyczny: 50% chorych ginie w cigu pierwszej doby, a 80% - w cigu tygodnia. Obserwuje si obrzk pBuc i wstrzs. Rozpoznanie pknicia mi[nia brodawkowatego stanowi wskazanie do pilnej operacji, u pozostaBych chorych wskazania do leczenia operacyjnego zale\ od nasilenia zaburzeD hemodynamicznych. W okresie przygotowaD do operacji i u chorych z nasilonymi zaburzeniami hemodynamicznymi pomocna mo\e by kontrapulsacja wewntrzaortalna, wlew kroplowy nitroprusydku sodu, a w stanach umiarkowanych zaburzeD - inhibitor konwertazy angiotensyny doustnie. c. Pknicie wolnej [ciany komory (PWSK) wystpuje [rednio u okoBo 10% chorych z zawaBem serca, cz[ciej u kobiet powy\ej 60 roku \ycia, w przebiegu nadci[nienia ttniczego, najcz[ciej midzy 3 a 6 dniem peBno[ciennego pierwszego zawaBu lewej komory. PWSK powoduje u 98% chorych szybki zgon, u pozostaBych krwiak osierdzia powstaje powoli, prowadzc do tamponady osierdzia, ale dochodzi do wystpienia ttniaka rzekomego serca. Decydujce znaczenie ma diagnostyka echokardiograficzna. Chorzy w okresie narastajcej tamponady wymagaj punkcji osierdzia i naglcej operacji. Chorzy z ttniakiem rzekomym, w dobrym stanie hemodynamicznym, mog by operowani w terminie pózniejszym pod warunkiem dobrej kontroli echokardiograficznej. d. Ttniak pozawaBowy wystpuje u 8-38% chorych z zawaBem. Stwierdzenie prawdziwego ttniaka nie stanowi wskazania do leczenia operacyjnego w ka\dym przypadku. Wskazania operacyjne maj chorzy, u których stwierdzono w przebiegu ttniaka: niewydolno[ serca, grozne zaburzenia rytmu trudne do opanowania, zatorowo[ w obrbie ttnic du\ego kr\enia, objawy dBawicy piersiowej. Rozpoznanie ttniaka rzekomego jest wskazaniem do leczenia operacyjnego. e. PByn w osierdziu Niewielka warstwa pBynu w worku osierdziowym jest zjawiskiem czstym w zawale serca. PozawaBowe zapalenie osierdzia z tarciem i typowymi zmianami ST w EKG pojawia si u 10-20% chorych midzy 2 a 4 dniem i stanowi wskazanie do przerwania stosowania leków przeciwzakrzepowych. Skuteczna jest aspiryna. ZespóB pozawaBowy (Dresslera) wystpuje u okoBo 4% chorych midzy 2 a 10 tygodniem zawaBu serca. ZespóB zwykle ustpuje w trakcie leczenia 1,5-3 g aspiryny dziennie. Przy znacznym narastaniu pBynu konieczne mo\e by leczenie glikokortykoidami, a w razie tamponady - punkcja osierdzia. Odstawi doustne antykoagulanty. f. Skrzepliny w lewej komorze serca obserwowano w 20-55% zawaBów serca, zwykle w pierwszym tygodniu zawaBu. W badaniu echokardiograficznym wyró\nia si skrzepliny: przy[cienne, wystajce, ruchome. Skrzepliny wystajce i ruchome stanowi wskazanie do acenokumarolu. W skrzeplinach przy[ciennych zwykle stosuje si aspiryn. Ocena rokowania po zawale serca Przed wypisem ze szpitala nale\y oceni chorego pod ktem rokowania po zawale. Rokowanie to zale\y przede wszystkim od: 1. Wielko[ci pozawaBowego uszkodzenia serca (frakcja wyrzutowa, zaburzenia kurczliwo[ci, wielko[ jam serca). 2. Wystpowania zBo\onych komorowych zaburzeD rytmu serca. 3. Wystpowania dBawicy piersiowej po zawale. Aby oceni pozawaBowe zagro\enie zgonem, nale\y wykona nastpujce badania: ad. 1. - uszkodzenie pozawaBowe - badanie echokardiograficzne spoczynkowe, w wybranych przypadkach dynamiczne; ad. 2. - zaburzenia rytmu - Holter, EKG, pózne potencjaBy; ad. 3. - rezerwa wieDcowa - elektrokardiograficzny test wysiBkowy. W wybranych przypadkach mo\e by wskazane wykonanie nastpujcych badaD: echokardiografia obci\eniowa (wysiBkowa, dobutaminowa), scyntygrafia dynamiczna, Holter, EKG (analiza ST, HRV). Nale\y rozwa\y wskazania do koronarografii. LECZENIE POSZPITALNE ZAWAAU SERCA 1. Polopiryn/aspiryn nale\y podawa w dawce 75-150 mg do koDca \ycia. U chorych z przeciwwskazaniami podawa doustnie tiklopidyn 2 razy dziennie 250 mg. 2. Leki blokujce receptor beta-adrenergiczny (LBA) nale\y podawa u wszystkich chorych po zawale serca, nie wykazujcych przeciwwskazaD w sposób przewlekBy. Metaanaliza 15 kontrolnych badaD, w których LBA byBy stosowane ponad 9 miesicy wskazuje na redukcj [miertelno[ci o 21% i zawaBu nie zakoDczonego zgonem o 22%. 3. Nale\y kontynuowa, rozpoczte w szpitalnej fazie, leczenie zawaBu serca przez podawanie inhibitorów konwertazy angiotensyny i wdro\y je u chorych z niewydolno[ci serca bdz z dysfunkcj lewej komory z nisk frakcj wyrzucania - w sposób przewlekBy. 4. Azotany doustne powinny by stosowane u chorych z : " obni\on rezerw wieDcow " objawami niewydolno[ci kr\enia 5. Wstpne dane wskazuj na korzystne efekty podawania amiodaronu w maBych dawkach (100-200 mg/dz.) po uprzednim nasyceniu u chorych po zawale serca ze zBo\onymi zaburzeniami rytmu - je[li leki beta adrenolityczne nie s skuteczne. 6. Podstawowym postpowaniem po zawale serca jest prewencja wtórna z ograniczeniem czynników ryzyka zawaBu: " niepalenie tytoniu, " normalizacja ci[nienia ttniczego, " leczenie hiperlipidemii, " regularny trening fizyczny, " ograniczenie stresu. Postpowanie po zawale serca powinno mie charakter kompleksowej rehabilitacji, ukierunkowanej na powrót pacjentów do pracy i normalnego \ycia. PODSUMOWANIE ZawaB serca GBównym kryterium skuteczno[ci leczenia jest redukcja [miertelno[ci caBkowitej i sercowej ocenianej bezpo[rednio i odlegle. Dodatkowe kryteria obejmuj: " zakres redukcji obszaru zawaBu i przebudowy lewej komory, " popraw funkcji lewej komory, " ocen objawów niedokrwienia (z mo\liwo[ci angioplastyki czy rewaskularyzacji chirurgicznej), " ocen dro\no[ci ttnicy wieDcowej odpowiedzialnej za zawaB. W strategii leczenia zawaBu serca wa\ne jest uwzgldnienie 3 zasad: " podziaBu leków na podstawowe - przynoszce znaczn redukcj [miertelno[ci (powy\ej 20%) i pomocnicze - dajce istotne statystycznie, ale niewielkie korzy[ci, " musz istnie konkretne wskazania dla wprowadzenia ka\dego leku, " ocena korzy[/koszt z punktu widzenia leczniczego ka\dego leku. W zawale serca postpowanie lecznicze obejmuje: 1. W karetce lub w domu chorego: " podanie silnego leku przeciwbólowego - najlepiej morfiny lub NLA, " u chorych bez przeciwwskazaD - zastosowanie aspiryny, " podanie nitrogliceryny pod jzyk. 2. Postpowanie w zawale serca w szpitalu. Obecnie podstawow metod leczenia zawaBu jest (przy speBnieniu wymaganych kryteriów i braku przeciwwskazaD) leczenie trombolityczne za pomoc streptokinazy lub aktywatora plasminogenu w poBczeniu z aspiryn. W przypadku stosowania tkankowego aktywatora plasminogenu równie\ podawa heparyn. Z leków wspomagajcych stosuje si: " nitrogliceryn zwykle we wlewie kroplowym w dawce indywidualnie dobranej, " leki blokujce receptor betaadrenergiczny, wskazane zwBaszcza u chorych w stanie wskazujcym na stymulacj adrenergiczn z tachykardi, podwy\szonym ci[nieniem skurczowym, przedBu\onym bólem zawaBowym, " inhibitory konwertazy angiotensynowej, szczególnie wskazane w zawale powikBanym niewydolno[ci kr\enia, dysfunkcj lewej komory z obni\eniem frakcji wyrzucania, " nale\y pamita o wyrównaniu zaburzeD wodno-elektrolitowych, zwBaszcza potasu i magnezu.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Dlaczego zwierzęta 3 Rozdział 2 – Miażdżyca, zawał serca i udar mózgu
zawał serca
so zawal
ZAWAL nerki
zawał pełniościenny
Pierwsza Pomoc Atak serca zawał
Zawał
ZAWAL I AMINOKWASY
miazdzyca i zawal
Zawal

więcej podobnych podstron