22715 P1100014 (2)

_Ewa Wolańska: Współdziałanie słowa i obrazu w prasie tabloidowej...

ficzny (język naturalny wyrażony znakami pisma) oraz ilustracje (wyrażone znakami ikonicznymi).

Tradycyjnie słowo łączy się z konceptem, a obraz z konkretem; słowo znaczy, obraz zaś przedstawia (por. Hopfinger, 1993, 2003). Słowo nie zawsze wywołuje właściwe wyobrażenie, może go wcale nie wywołać, jeśli brak go w wyobraźni odbiorcy. Z tego powodu do zapisu słownego dołącza się obraz. Mimo iż znaki werbalne i ikoniczne przynależą do odmiennych systemów znakowych, „współpracują” ze sobą w konkretnych przekazach.

3. Funkcje obrazu w stosunku do tekstu werbalnego

W prasie tabloidowej na kod ikoniczny składają się przede wszystkim fotografie oraz infografiki. Fotografia jako znak ikoniczny wykazuje mały stopień kon-wencjonalności i znaczne podobieństwo do komunikowanej rzeczywistości.

Zdjęcia fotograficzne pozwalają rozpowszechniać informacje bez uciekania się do symboli, bez wtłaczania ich w słowa. Z jednego obrazu fotograficznego zmysły i umysł odbiorcy potrafią odczytać to, czego precyzyjne wyrażenie wymagałoby obszernego tekstu. Nie przypadkiem mówi się potocznie, iż jedna fotografia zastępuje tysiąc słów.

Niemniej jednak każdemu zdjęciu towarzyszy w tabloidzie podpis bądź tytuł słowny, który niejako „zakotwicza” - jak ujął to Barthes (za: Fiske, 2003: 141-142) - obraz fotograficzny w kontekście semantycznym. Funkcja, którą pełnią podpisy pod zdjęciami bądź ich tytuły, pomaga nam stwierdzić, czego fotografię oglądamy, i przez to umieścić ją w prawidłowym miejscu, w obszarze naszego doświadczenia związanego ze światem zewnętrznym.

Innym rodzajem kodu ikonicznego stosowanym w prasie tabloidowej są infografiki: diagramy, wykresy, schematy, tablice, modele itp. Tworzy się je zasadniczo z mniej lub bardziej skonwencjonalizowanych elementów graficznych, takich jak rysunki charakteryzujące się dużym stopniem uogólnienia, figury geometryczne, linie, strzałki, punkty, kolory itd. Elementy te są rozmieszczone na płaszczyźnie w taki sposób, by wzbudzić u odbiorcy adekwatne wyobrażenia o danym obiekcie, procesie czy zjawisku.

Ikoniczność infografiki - podobnie jak to miało miejsce w przypadku zdjęć - jest absolutnie niesamodzielna. Dopiero tekst językowy, zazwyczaj bardzo krótki, wprowadzony do infografiki (na jej płaszczyznę, w tytule bądź w podpisie) pozwala na uzyskanie informacji, o czym mówi dana infografika. Recepcja infografiki ma zatem aspekt obrazowy i pojęciowy. Tego podwójnego aspektu

nie ma ani sam obraz, ani sam tekst. Dzięki temu infografiki umożliwiają zakodowanie bardzo dużej liczby różnorodnych danych bądź relacji. Są chyba pod tym względem najbardziej pojemnym środkiem prezentującym informację.

Omawiając rolę znaków ikonicznych w przekazie prasowym, formułuje się zazwyczaj wykaz przypisywanych im funkcji. Tradycyjnie już wymienia się funkcje materiałów graficznych polegające na: 1. zastępowaniu tekstu; 2. uzupełnianiu tekstu; 3. ilustrowaniu tekstu; 4. zdobieniu tekstu. Jak się zdaje, powyższy zestaw funkcji w niewystarczający sposób opisuje ich rolę w prasie tabloidowej. Materiały ikonograficzne mogą bowiem pełnić następujące funkcje (na podstawie: Trzynadlowski, 1976: 105-107,1979: 126; Levin 1981):

1) funkcję przedstawieniową obrazu, por. rysunek 1

Rysunek 1. Fotografia zaopatrzona w krótki tytuł lub podpis pełni funkcję samodzielnej wypowiedzi prasowej. Funkcję tę pełnią przede wszystkim dużych rozmiarów fotografie umieszczane na pierwszych stronach tabloidów. Ich zapożyczona od plakatu reklamowego formuła pozwala w telegraficznym skrócie poinformować o najważniejszej w danym dniu sprawie opisywanej przez gazetę.

2) funkcję dokumentującą obrazu, por. rysunek 2

3) funkcję powtórzeniową obrazu, por. rysunek 3