skanuj0002 (520)
nych - od Henriego de Saint-Simona. Tworząc swoją wizję inżyniera jako demiurga nowego społeczeństwa, Saint-Simon wiedział, że ludziom potrzebna jest inspiracja, że chrześcijaństwo jest odrzucane i istnieje zapotrzebowanie na nowy kult. Jego przedmiotem ma być właśnie sztuka. Artysta objawiać będzie społeczeństwu wspaniałą przyszłość i ekscytować ludzi wizją nowej cywilizacji. W dialogu między artystą a uczonym Saint-Simon nadał terminowi „awangarda” jego współczesne, kulturowe (a nie jak dotąd wojskowe) znaczenie.
To my, artyści, posłużymy wam za awangardę; potęga sztuki jest w istocie i bardziej bezpośrednia, i skuteczniejsza; kiedy chcemy rozpowszechnić nowe idee wśród ludzi, zapisujemy je w granicie lub na płótnie; [...] i w ten przede wszystkim sposób wywieramy zwycięski wpływ. Odwołujemy się do wyobraźni i uczuć ludzkich, toteż powodować powinniśmy zawsze najżywsze i najbardziej decydujące działanie. [...]
Czyż sztuka może mieć piękniejsze przeznaczenie, niż wywieranie pozytywnego wpływu na ludzi, pełnienie prawdziwie kapłańskiej łunkcji, zdecydowane przewodzenie wszystkim zdolnościom intelektu swej epoki w imię ich najpełniejszego rozwoju! Taki jest obowiązek artystów, na tym polega ich misja [...]*.
Banalne spostrzeżenie, iż awangarda dziś już nie istnieje i że znikło radykalne napięcie między nową sztuką, która szokuje, a społeczeństwem, które jest szokowane, oznacza właśnie zwycięstwo awangardy. Społeczeństwo bez reszty akceptujące innowacje, radośnie przyjmujące każdą zmianę, zinstytucjonalizowało awangardę i zobowiązało ją — być może ku jej zgubie - do produkowania wciąż czegoś nowego. W konsekwencji kulturze wystawiono czek in blanco i zdecydowanie uznano jej prymat w tworzeniu przeobrażeń społecznych, j
I
Znaczenie kultury
Dla społeczeństwa, grupy czy też jednostki kultura jest ciągłym procesem utrzymywania tożsamości. Czyni to poprzez spójność osiąganą dzięki konsekwentnemu punktowi widzenia w sprawach estetyki, moralnej samowiedzy i stylowi życia, który ucieleśnia te koncepcje
1 H. de Saint-Simon, Opinions łitteraires, philosophiąues, et industrialles, cyt. za D. Egbert, The Idea of «Avant-Garde» in Art and Politics, „American Historical Review grudzień 1967, nr 73, s. 343.
70
w przedmiotach zdobiących nasze domy i nas samych oraz w guście. Kultura jest zatem obszarem wrażliwości, emocji i postawy moralnej oraz inteligencji usiłującej uporządkować te uczucia.
Choć zawsze istniały niewielkie grupy opowiadające się za wartościami ezoterycznymi, dewiacyjnymi, zazwyczaj libertyńskimi, jednak - jak świadczą dzieje - większość kultur i struktur społecznych pozostawała ze sobą w zgodzie. Jedność kultury klasycznej polegała na sprzęgnięciu woli i rozumu we wspólnym dążeniu do cnoty. Poszukując drogi zbawienia w swych społecznych czy estetycznych przedstawieniach, kultura chrześcijańska spójnie wiązała uporządkowaną hierarchię społeczną i kościelną z hierarchią niebios i piekieł. We wczesnych czasach nowożytnych burżuazyjna kultura i struktura społeczna stapiały się ze swoistą strukturą osobowości, ogniskującą się na pracy i porządku.
Klasyczna teoria społeczna (używam tu terminu „klasyczny” dla oznaczenia mistrzów XIX i pierwszej połowy XX w.) również głosiła jedność kultury i struktury społecznej. Wedle Marksa, jak już wspomniałem, sposób produkcji kształtuje wszystkie pozostałe aspekty życia społecznego. Kultura jako ideologia odzwierciedla natomiast bazę i pozbawiona jest wszelkiej autonomii. Co więcej, w społeczeństwie burżuazyjnym kultura związana jest z gospodarką, ponieważ jej wytwory również stały się towarami, są na rynku oceniane, sprzedawane i kupowane. Zdaniem Maxa Webera myślenie, zachowanie oraz struktura społeczna są w znacznym stopniu wzajemnie zintegrowane w tym sensie, iż wszystkie ich dziedziny - nauka, ekonomia, prawo i kultura - mają zdecydowanie racjonalny charakter. Dotyczy to nawet sztuki. Dla Webera miało to sens dwojaki: kosmologiczne aspekty zachodniej myśli i kultury odznaczały się eliminacją magii (Schillerowskie „odczarowanie świata”), struktura zaś i formalna organizacja, stylistyka sztuki, były racjonalistyczne. Jednym z przykładów przytaczanych przez Webera jest zachodnia harmoniczna muzyka akordowa, oparta na skali dopuszczającej maksimum porządku, w odróżnieniu od muzyki ludów pierwotnych i niezachodnich1. Wreszcie wedle Pitirima Soroki-na, jak to wyłożył w pracy Social and Cultural Dynamics, kultury integruje mentalność („centralna zasada, rozum”), łącząca myśl ze znaczeniem oraz przenikająca wszystkie aspekty społeczeństwa. Współ-
M. Weber, Die rationalen und soziologischen Grundlagen der Musik, 1921.
71
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
skanuj0038 (117) nych od siebie układów schematów u tej samej osoby (np. obok uporządkowanego układu
FIZJOLOGIA SPOŁECZNA W UJĘCIU CLAUDEA HENRI DE SAINT-SIMONA Miejsce Saint-Simona w historii myśli
skanuj0031 (158) 200 U. OD POCZĄTKÓW — DO UPADKU POWSTANIA nomią, swoją indywidualną, niepodległą ch
84631 skanuj0149 (8) Rozdział 6.4 Niezależnie od sposobu składowania regały ramowe oraz wspornikowe
skanuj0005 (514) nych, bóle stawów. Dolegliwości mogą wystąpić od razu lub dopiero po kilku miesiąca
więcej podobnych podstron