poetyka dzie�a otwartego005

30 Poetyka dzieła otwartego

eiu$_} Israel potestas eius*. Jeżeli trzymać się będziemy ściśle znaczenia słów, mówią nam one o wyjściu synów Izraela z Egiptu za czasów Mojżesza; w wykładzie alegorycznym oznaczają natomiast odkupienie ludzkości za sprawą Chrystusa, w wykładzie moralnym — powrót duszy ze śmierci i nędzy grzechu do stanu łaski; w mistycznym oznaczają wyzwolenie się duszy z niewoli grzechu i osiągnięcie przez nią chwały wiecznej”. Jest rzeczą zrozumiałą, że nie ma innych możliwości odczytania powyższego tekstu. Czytelnik mógł wybrać sobie jedną z wyżej wymienionych interpretacji cytowanego zdania o czterech pokładach, ale charakter obranej interpretacji był z góry i nieodwołalnie jednoznaczny. Figury alegoryczne i symbole, które czytelnik średniowiecza spotykał w książkach, były wytłumaczone w ówczesnych encyklopediach, zwierzyńcach i lapidariach, symbolika była zobiektywizowana i zinstytucjonalizowana. Za tą poetyką jednoznaczności i konieczności stał cały zorganizowany kosmos, cała hierarchia ,bytów i praw, którą ten sam utwór mógł ukazać z rozmaitych stron, ale którą każdy powinien rozumieć w jedyny możliwy sposób, to znaczy w perspektywie twórczego Logos. Porządek dzieła sztuki był tożsamy z porządkiem cesarskiego i teokratycznego ustroju; utw^rór należało czytać wedle reguł, które znajdowały swój odpowiednik w zasadach państwa autokratycznego, kierującego każdym czynem ludzkim, wyznaczającego człowiekowi cele i dostarczającego mu środków do ich realizacji.

Nie chodzi nam przy tym o to, że owe cztery rozwiązania średniowieczne są ilościowo uboższe od wielu rozwiązań, do których uprawnia nas współczesne dzieło „otwarte”; istotne jest dla nas to, że — jak postaramy się dowieść—za ty-

* Gdy Izrael wychodził z Egiptu, dom Jakuba od ludu obcego, przybytkiem jego stał się Juda,

Izrael jego królestwem.

(Psalm 113 A, Pismo święte, Poznań 1965, s. 687)

mi różnymi próbami kryją się głęboko odmienne wizje świata.

Ilustrację „otwartego” charakteru sztuki w nowoczesnym tego słowa znaczeniu znajdziemy w sztuce baroku. Barok stanowi negację jasnej i statycznej określoności klasycznej formy renesansu, zaprzeczenie przestrzeni zorganizow-anej wokół osi centralnej i wyznaczonej przez linie symetryczne i kąty zamknięte, zbiegające się koncentrycznie, sugerujące widzowi nie ruch, lecz tmałość bytu. Forma baroku, przeciwnie, jest dynamiczna, dąży do nieokreśloności efektu poprzez grę pełni i pustki, światła i cienia, poprzez krzyżowanie planów, elastyczność linii i sugeruje stopniowe rozszerzanie się przestrzeni. Poszukiwanie ruchu i tendencja do iluzjonizmu sprawia, że dzieła plastyczne baroku wykluczają obserwację z jakiegoś uprzywilejowanego, frontalnego, określonego miejsca, zmuszając widza do ciągłej zmiany punktu widzenia, do oglądania dzieła w coraz to inny sposób, jakby podlegało ono nieustannym zmianom. Jeżeli spirytualizm baroku uważany jest za pierwszy wyraźny przejaw nowoczesnej kultury i wrażliwości, to dzieje się tak dlatego, że po raz pierwszy człowiek wyzwala się z uświęconych kanonów (zagwarantowanych ładem kosmosu i niezmiennością bytu) i zarówno w sztuce jak i w nauce staje w obliczu świata pozostającego w ruchu, który wymaga od niego twórczej inwencji. Poetyka cudowności, wynalazczości, metafory zmierza w istocie, pod maską bizantynizmu, do ukonstytuowania owej charakteryzującej się twórczą inwencją postawy nowoczesnego człowieka, który nie szuka w dziele sztuki jawnego i łatwego piękna, ale widzi w nim tajemnicę godną zgłębienia, powinność domagającą się spełnienia, podnietę dla pracy wyobraźni¹. Są to jednak wnioski, do których dochodzi krytyka

O baroku jako elemencie niepokoju i przejawie nowoczesnej wrażliwości pisał Luciano Anceschi: Barocco e Novecento, Milano 1960. Płodne znaczenie badań Anceschiego dla historii dzieła otwartego starałem się ukazać w „Riylsta di Estetica” 1960, nr 3.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
IMGW71nd Pytania otwarte • są to takie pytania, w których pozostawia się respondentowi całkowitą swo
72756 P1090412 Ćwiczenie 8 KUCIE W MATRYCY OTWARTEJ 1. CEL ĆWICZENIA Celem ćwiczenia jest zapoznanie
81423 Slajd47 (26) Mamy przed sobą otwartą drogę do rozwiązania: otóż w podsieci znajduje się d
SDC13450 224 na09. Dwa zwłaszcza dzieła wywarły znaczny wpływ w Polsce na uksztat. towanie się tego
blok 1 fl. W dnie otwartego zbiornika wypełnionego wodą do wysokości 2 m znajduje się otwór o średn
Czas dzielący dwie daty od opublikowania i wejścia w życie określa się jako vacatio legis (spoczynek
Otwarte innowacje Firmy - również duże firmy - rozwinęły się w ostatnich dziesięcioleciach w kierunk
poetyka023 Mimo to nierzadko ramy utworu bywają że pojawiają się jako utwór w utworze (obraz w obraz
poetyka024 podstawie przedstawienia zorganizowanego według reguł perspektywy można domyślić się pozy
On-line w Centrum 3 marca otwarto kolejną w naszym mieście kawiarenkę internetową. Mieści się ona w
informacji oraz ich wiek, wykształcenie, płeć, otwartość na innowacje itp. Nadawca może posługiwać s
DSCI2418 Zadanie 1. (0-1) Dzisiaj otwarto nowy sklep Fannjiks. Dostawy drobiu odbywać się będą co 6
8 etyka i poetyka Kiedy Roman podszedł do Heiedeggera z wyciągniętą dłonią, chcąc się przywitać,
Biblioteka to przybytek na ścieżaj otwarty, zapraszający każdego w progi. Wejdź gościu i stań się
1>V UNIWERSYTET OTWARTY VL.ADISL.AWIANauka i Wiedza przełamują barieryZapisz się na bezpłatne

więcej podobnych podstron