PICT6103

‘ I ^MlK 7^micnionych kroków postępowania badawczego wielo ^{a w}‘^P^,,w°s'ci co do swojego znaczenia. Są jednak i takie wymagają szczegółowych objaśnień, a nawet egzemplifikacji. Przeido ^ ^lcm PO kolei wszystkie punkty, stosując metodę uproszczonej cgzcmnlT kacji i wyjaśniając treść poszczególnych pojęć. W intencji mojej leży bó wiem uzasadnienie możliwości, a nawet konieczności zastosow °-przedstawionego przeze mnie schematu. ^n,a

Cała procedura badań zawiera dwie główne fazy: koncepcyjną i bad iw czą. I chociaż jest to twierdzenie poniekąd ewidentne warto na niego zwró* cić uwagę z tego względu, że domagają się one odrębnego traktowania baza koncepcji wymaga dyskusji, konfrontacji, ulepszania, a tym samym zmian. Faza badawcza nic dopuszcza zmian, musi być prowadzona ściśle wedle ustalonych założeń. Nie można w trakcie badań zmieniać narzędzi. wskaźników, modyfikować problemów.

8.2. Faza koncepcji

8.2.1. Wybór tematu, przedmiotu i celu badań, kwerenda literatury

Amerykański badacz E.8. Wilson powiada: sukcesy i sławę w nauce zawdzięcza się nie tyle dzięki zręczności w rozwiązywaniu problemów co umiejętności ich wybierania. Kryje się w tym aforyzmie wiele prawdy. Kryje się także przewrotna myśl. że poszukiwania badawcze winny uwzględniać całkiem prozaiczne cele. jakimi są powodzenie i uznanie. Trudno taką postawę potępić i uznać za niegodną wielkiej idei badań naukowych. skoro dzisiaj badania pod każdą szerokością geograficzną są możliwe tylko wówczas, jeśli zyska się aprobatę i finansową pomoc ośrodków decyzji, a to łatwiej otrzymać, ciesząc się uznaniem i niejaką sławą badacza.

Zawarta jest także w tym zgrabnym powiedzeniu ważna myśl. umiejętność wybierania, która przynosi sławę - wyraża się rozumieniem, co w danej chwili jest najważniejsze, czego społeczeństwo od nauki ocze je, co wymaga empirycznego rozwiązania. Wymaga to orientacji " ^ czywistości społecznej lub technicznej, w oczekiwaniach i dą&nwc dzi. Niech ilustruje to przykład z bliskiej nam dziedziny.^ potrzeba ciągłego dokształcania i ciągłej nauki stała się elementen do mość i społecznej i społecznych oczekiwań od kilkudziesięciu

uczonych, którzy zajęli się tymi zagadnieniami i sformułowali teorie edukacji ustawicznej zyskało swymi dziełami światowy rozgłos. Podobnie jest sv dziedzinie psychologii, gdzie każde nowe odkrycie lub propozycja w zakresie terapii psychicznej witana jest z wdzięcznością i nadzieją przez neurotyczne i zalęknione społeczeństwa XX wieku.

Należy jednak powiedzieć, że nie wolno mieć na uwadze wyłącznie takich spektakularnych i interesownych względów przy wyborze obszaru badań naukowych. Trafność wyboru, o którym mówi Wilson - wyraża sic czym innym raczej i na ten kierunek działań chciałbym zwrócić uwagę. Wybór powinien zależeć od trzeźwej oceny wykonalności zadania. Musimy mieć świadomość trudności i pewność, że je pokonamy. W owym postulacie wykonalności kryje się pytanie, czy obiekt badań, problem, zjawisko jest badawczo dostępne. Np. zamiar prowadzenia badań nad zjawiskami związanymi z laserem przez fizyka pracującego w liceum jest trochę utopijny. Jest to zjawisko badawcze niedostępne, bo nawet teoretyczna literatura w części dostępna jest tylko głęboko wtajemniczonym w wielkich laboratoriach rządowych. Podobnie niedostępna badawczo będzie próba wyjaśnienia przez polskiego pedagoga tajemnicy „sił społecznych” społeczeństwa japońskiego, dzięki którym kraj ten wolny jest od większości plag społecznych dręczących społeczności starego i nowego świata, czyli Europy i Ameryki. Niedostępna nie tylko z racji odległości, także z racji nieprzezwyciężonych barier kulturowych.

Dostępność badawcza to zarówno kwestia kontaktu fizycznego ze zjawiskiem, z faktami, jak również kwestia orientacji problemowej. W tym także mieści się sprawa możliwości ekonomicznych. Koszty badań muszą być brane pod uwagę przy decyzji i planowaniu. Wszystkie te względy w jednakowym stopniu obowiązują zespół badaczy pracujący pod organizacyjnym i finansowym patronatem rządowego instytutu, jak i samotnego studenta studiów zaocznych piszącego pracę badawczą pod patronatem zawodowych i rodzinnych obciążeń.

Ale tego ostatniego w większym stopniu niż zawodowe zespoły badawcze dotyczy inne kryterium wyboru tematu badawczego. Jest to osobiste, emocjonalne zainteresowanie tematem, odgry wające ogromną rolę w pogodzeniu badań. Zawsze powinniśmy kierować się w takim wyborze osobistym poczuciem związku z daną problematyką. To prawda, że to nie-•*^,c za sobą zagrożenie większą niż normalnie dawką subiektywizmu.

^Zcze8Ólnego, metodologicznego subiektywizmu w badaniach społecznych