Charakterystyka hodowlana drzew leśnych (64)

106

IX. DĄB SZYPUŁKOWY — Quercus robur L.

1. Występowanie

Zasięgiem swoim obejmuje on prawie całą Europę (ryc. 21). Nie występuje jedynie w południowej części Półwyspu Pirenejskiego, w górach Szkocji i na Półwyspie Skandynawskim (z wyjątkiem południowego krańca Norwegii, południowej Szwecji i południowego krańca Finlandii) oraz w północnej części Rosji. Dochodzi do Petersburga i 58-57° szerokości geograficznej. Na wschodzie rośnie jeszcze na południowym Uralu. Południowa granica zasięgu omija stepy i obejmuje Krym, Zakaukazie i Azję Mniejszą (Dengler 1944).

2. Wymagania siedliskowe

Klimat

Występuje w warunkach klimatu atlantyckiego na zachodzie i kontynentalnego na wschodzie. Pod tym względem różni się od buka i dębu bezszypułko-wego, które unikają kontynentalnego wschodu, ale także od świerka i sosny, których brak w oceanicznym klimacie zachodu.

Cechuje go duża plastyczność pod względem dostosowania do warunków klimatycznych. Występuje bowiem m.in.:

• w Europie zachodniej; z chłodnym latem (średnia temperatura lipca 14°C), łagodnymi zimami (średnia stycznia +6° do 8°C) i opadami 2000 mm rocznie,

• w południowej części Ukrainy i Rosji ze średnią temperaturą lipca i stycznia odpowiednio: od 22° do 24°C i od -14° do -15°C oraz opadami 300 mm (Dengler 1944).

Optymalne warunki znajduje we Francji, Niemczech (dolina Renu), w dolinach: Dunaju, Sawy i Drawy (dęby slawońskie) (tab. 19).

Górna granica jego naturalnego zasięgu przebiega na wysokości: 490 m npm w górach Harzu, 950 m npm w Alpach Bawarskich, 950-1000 m npm w Alpach Centralnych i 1500 m npm w Albanii (Materiały ETH).

W Polsce dąb szypułkowy występuje na obszarze całego kraju, omijając wyróżnioną przez Chodzickiego (1947) Górską Krainę Bezdębową. Dochodzi do wysokości około 600 m npm (w Łysogórach do 450 m npm). Najlepsze warunki znajduje w dolinach Odry i Warty („dęby krotoszyńskie”), w Kotlinie Śląskiej, na lubelszczyźnie i w Puszczy Białowieskiej (tab. 19) (Svoboda 1955, Krahl--Urban 1959, Mroczkiewicz i in. 1964). Jeden z największych kompleksów leśnych (ponad 23 000 ha) z dębem szypułkowym jako gatunkiem panującym znajduje się m.in na Płycie Krotoszyńskiej.

Dąb szypułkowy może występować razem z dębem bezszypułkowym, bądź też zajmować odrębne stanowiska. Oba gatunki różnią się wymaganiami ekologicznymi, więc tylko niektóre siedliska są jednakowo odpowiednie dla nich (patrz siedliskowe typy lasu).

i Q. sessilis (według K. Rubnera 1960)